W przeprowadzonym ostatnio badaniu chcieliśmy się dowiedzieć, jaki powinien być przyszły prezydent Polski. W tym celu przedstawiliśmy respondentom listę osiemnastu opisów dotyczących różnych właściwości hipotetycznego kandydata – cech, predyspozycji, kompetencji, sposobów postępowania – prosząc, aby określili na 7-punktowej skali, jak ważne są one dla nich w przypadku przyszłej głowy państwa.

Jakie są zatem najważniejsze właściwości przyszłego prezydenta? Ogromna większość badanych (87%) za bardzo ważne uznaje, by stał on na straży Konstytucji, działał zgodnie z jej duchem i dbał o praworządność. Co najmniej trzy czwarte jako bardzo istotne postrzega takie charakterystyki, jak bycie prezydentem wszystkich Polaków (79%), znajomość i rozumienie problemów zwykłych ludzi (78%), otwartość na dialog, porozumienie i współpracę (75%), zdolności przywódcze i umiejętność bycia liderem w trudnych czasach (74%). Dla około dwóch trzecich bardzo ważne są takie kwestie, jak to, żeby przyszły prezydent był niezależnym arbitrem i na równi traktował wszystkie siły polityczne w kraju (69%), miał doświadczenie w polityce międzynarodowej i sprawnie się w niej poruszał (69%), znał się na obronności i kwestiach bezpieczeństwa kraju (67%), dobrze współpracował z rządem (65%), korzystał z prawa weta zgodnie z interesem państwa i obywateli (65%) oraz był człowiekiem nowoczesnym – świadomym zmian i wyzwań, które stoją przed światem (64%). Około sześciu na dziesięciu badanych bardzo dużą wagę przywiązuje do tego, by prezydent stał na straży tradycji i wartości narodowych (61%), był stanowczy i zdecydowany w realizacji swoich celów (59%) i żeby był człowiekiem tolerancyjnym, otwartym na różne przekonania i poglądy (57%). Mniej niż połowa respondentów silnie akcentuje potrzebę, by przyszły prezydent stał na straży praw wszelkich mniejszości (48%), miał własną wizję rozwoju kraju (41%). Najmniej osób za bardzo istotne właściwości kolejnego prezydenta uważa to, by pełniąc urząd kierował się przede wszystkim wyznawanymi przez siebie wartościami i poglądami (30%) oraz, by reprezentował głównie interesy swojego środowiska politycznego (14%).

Przy pomocy analizy czynnikowej¹Pokaż przypispogrupowano powyższe aspekty tworząc cztery czynniki odpowiadające czterem stylom sprawowania prezydentury:

1. nowoczesny liberał – tolerancyjny, otwarty na różne przekonania i poglądy, strażnik praw mniejszości, nowoczesny, świadomy zmian i wyzwań, które stoją przed światem, otwarty na dialog, porozumienie, współpracę, dobrze współpracujący z rządem, mający doświadczenie w polityce międzynarodowej i dobrze się w niej poruszający;

2. lider na trudne czasy – mający zdolności przywódcze, znający się na obronności i kwestiach bezpieczeństwa kraju, stojący na straży Konstytucji, dbający o praworządność, będący prezydentem wszystkich Polaków;

3. trybun ludowy (a man of the people) – znający i rozumiejący problemy zwykłych ludzi, korzystający z prawa weta zgodnie z interesem państwa i obywateli, stojący na straży tradycji i wartości narodowych, będący niezależnym arbitrem, na równi traktującym wszystkie siły polityczne w kraju;

4. człowiek silnych przekonań – reprezentujący przede wszystkim interesy swojego środowiska politycznego, kierujący się przede wszystkim wyznawanymi przez siebie wartościami i poglądami, stanowczy, zdecydowany w realizacji swoich celów, mający własną wizję rozwoju kraju.

Można powiedzieć, że trzy pierwsze style sprawowania prezydentury spotykają się – w ujęciu syntetycznym – ze zbliżonym poziomem społecznego zapotrzebowania, z pewną przewagą nad pozostałymi tego, który określiliśmy mianem lidera na trudne czasy (średnia wynosi 6,54; w przypadku trybuna ludowego jest to 6,29, a nowoczesnego liberała – 6,16). Zauważalnie mniejsze jest zapotrzebowanie na prezydenta, którego nazywamy tu człowiekiem silnym przekonań (średnia wynosi 4,94), a więc takiego, który jest silnie zdefiniowany przez skupienie się realizowaniu interesów swojego środowiska politycznego i kierowanie się przede wszystkim wyznawanymi przez siebie wartościami i poglądami.

Popyt na określony styl sprawowania prezydentury zależy w znacznej mierze od politycznych i światopoglądowych cech badanych. Najbardziej pożądany typ prezydentury wśród osób o poglądach lewicowych to nowoczesny liberał, natomiast najdalszy im jest trybun ludowy i człowiek silnych przekonań. Odmienne potrzeby mają badani identyfikujący się z prawicą, którzy preferują jako przyszłego prezydenta człowieka silnych przekonań i trybuna ludowego.

Różnice te uwypuklają się jeszcze w elektoratach partyjnych. Preferowanym typem prezydenta dla zwolenników Prawa i Sprawiedliwości jest człowiek silnych przekonań, Konfederacji Wolność i Niepodległość – lider na trudne czasy, a jeśli chodzi o potencjalnych wyborców ugrupowań rządzącej koalicji – nowoczesny liberał, przy czym popyt na ten styl sprawowania urzędu jest większy wśród zwolenników Lewicy i Koalicji Obywatelskiej niż Trzeciej Drogi. Zaprzeczeniem oczekiwanego modelu prezydenta dla elektoratu Koalicji Obywatelskiej i Trzeciej Drogi byłby człowiek silnych przekonań, a dla Lewicy – również każdy inny styl niewpisujący się w model nowoczesnego liberalizmu. Na ten ostatni z kolei największą niechęcią reagują zwolennicy Prawa i Sprawiedliwości oraz Konfederacji WiN.

W tym samym badaniu pytaliśmy także o to, która z wcześniejszych prezydentur – Lecha Wałęsy, Aleksandra Kwaśniewskiego, Lecha Kaczyńskiego, Bronisława Komorowskiego czy Andrzeja Dudy – mogłaby stanowić dobry wzór dla przyszłego prezydenta RP²Pokaż przypis. Wśród tych, którzy wskazują na prezydenturę Lecha Wałęsy, największą aprobatą cieszy się styl określony mianem lidera na trudne czasy. W przypadku tych, którzy uważają, że kolejny prezydent mógłby się wzorować na Aleksandrze Kwaśniewskim lub Bronisławie Komorowskim, większe poparcie niż inni znalazłby kandydat, który wpisywałby się w typ nowoczesnego liberała. Badani dowołujący się do Lecha Kaczyńskiego nieco bardziej chcieliby prezydenta, który będzie trybunem ludowym i jednocześnie człowiekiem silnych przekonań, z kolei podający za wzór Andrzeja Dudę zdecydowanie najchętniej jako jego następcę widzieliby kogoś, kto w swojej prezydenturze będzie się przede wszystkim kierował interesami swojego środowiska politycznego i wyznawanymi przez siebie wartościami i poglądami (człowiek silnych przekonań).