Pewne zachowania ludzkie różnie są oceniane z punktu widzenia moralnego. Jaki jest Pana(i) stosunek do przedstawionych zachowań? Na skali od 1 do 7, gdzie 1 oznacza, że “jest to zawsze złe i nigdy nie może być usprawiedliwione”, a 7 - że “nie ma w tym nic złego i zawsze może być usprawiedliwione”, proszę ocenić każde z zachowań.

Oceniane zachowania:

* Uprawianie seksu przed zawarciem małżeństwa

* Stosowanie środków antykoncepcyjnych

* Życie w związku bez ślubu

* Rozwód

* Homoseksualizm

* Skracanie życia nieuleczalnie chorego na jego prośbę

* Nieuczestniczenie w wyborach

* Ściąganie na egzaminach

* Przerywanie ciąży

* Świadome kupowanie rzeczy podrabianych (fałszowanych)

* Jazda na gapę autobusem lub tramwajem

* Przekraczanie dozwolonej prędkości na drodze

* Zaniedbywanie swoich obowiązków w pracy

* Dokonywanie fikcyjnych darowizn lub zaniżanie dochodów, by zapłacić mniejszy podatek

* Wykorzystywanie stanowiska służbowego dla własnych korzyści

* Zdradzanie współmałżonka

* Bicie dzieci

* Wręczanie łapówek

* Przyjmowanie łapówek

* Wykorzystywanie pracowników przez pracodawców

/tabela: wskazania na 7-stopniowej skali w przedziałach; średnia ocen na skali/

Średnie ocen dla każdego z zachowań na skali 1-7 - tabela wg terminów badań 2005, 2010, 2013, 2021

Średni wskaźnik „liberalizmu moralnego” mierzony na skali 1-7 wg cech społeczno-demograficznych - tabela

Aneks - tabela zróżnicowań społeczno-demograficznych:

Średnia wartość wskaźnika „liberalizmu moralnego” – zmiany w czasie (2013-2021)

WARTOŚCI

Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze w życiu? Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi

- Szczęście rodzinne

- Zachowanie dobrego zdrowia

- Uczciwe życie

- Praca zawodowa

- Spokój

- Szacunek innych ludzi

- Wiara religijna

- Grono przyjaciół

- Wykształcenie

- Dobrobyt, bogactwo

- Pomyślność ojczyzny

- Życie pełne przygód i wrażeń

- Wolność głoszenia własnych poglądów

- Kontakt z kulturą (sztuka, muzyka, literatura, film)

- Sukces, sława

- Możliwość udziału w demokratycznym życiu społeczno politycznym

/wykres wg terminów badań VII 2005, VI 2010, VII 2013/ oraz /tabela aneksowa/

NORMY

Pewne zachowania ludzkie różnie są oceniane z punktu widzenia moralnego. Jaki jest Pana(i) stosunek do przedstawionych zachowań? Na skali od 1 do 7, gdzie 1 oznacza, że “jest to zawsze złe i nigdy nie może być usprawiedliwione”, a 7 - że “nie ma w tym nic złego i zawsze może być usprawiedliwione”, proszę ocenić każde z zachowań.

Oceniane zachowania:

* Przyjmowanie łapówek

* Wykorzystywanie pracowników przez pracodawców

* Wręczanie łapówek

* Bicie dzieci

* Wykorzystywanie stanowiska służbowego dla własnych korzyści

* Zdradzanie współmałżonka

* Zaniedbywanie swoich obowiązków w pracy

* Dokonywanie fikcyjnych darowizn lub zaniżanie dochodów, by zapłacić mniejszy podatek

* Przerywanie ciąży

* Przekraczanie dozwolonej prędkości na jezdni

* Jazda na gapę w autobusie lub tramwaju

* Homoseksualizm

* Świadome kupowanie rzeczy podrabianych (fałszowanych)

* Ściąganie na egzaminach

* Wręczanie prezentów, np. lekarzom, pielęgniarkom, urzędnikom za załatwienie sprawy lub jej przyspieszenie

* Skracanie życia nieuleczalnie chorego na jego prośbę

* Nieuczestniczenie w wyborach

* Rozwód

* Życie w związku bez ślubu

* Stosowanie środków antykoncepcyjnych

* Uprawianie seksu przed zawarciem małżeństwa

/tabela: wskazania na 7-stopniowej skali w przedziałach/

Średnie ocen dla każdego z zachowań na skali 1-7 - tabela wg terminów badań 2005, 2010, 2013

Średni wskaźnik liberalizmu moralnego mierzony na skali 1-7 - tabela wg cech społeczno-demograficznych

Aneks - tabele zróżnicowań społeczno-demograficznych

WPROWADZENIE

ZANIECHANIE UPORCZYWEJ TERAPII A EUTANAZJA – SKOJARZENIA I DEFINICJE

Z czym, z jakimi sytuacjami kojarzy się Panu(i) określenie „zaniechanie uporczywej terapii, uporczywego leczenia”‘?

Najczęstsze odpowiedzi

-Z medycyną, służbą zdrowia, leczeniem, ze zdrowiem i chorobą itp. - ogólnie

CHOROBA

- Z ciężką, przewlekłą chorobą i długotrwałym leczeniem

- Z nieuleczalną chorobą, brakiem szans wyleczenia, bezskutecznym leczeniem

- Z leczeniem na siłę

- Z cierpieniem, przedłużaniem cierpienia

- Z bezsilnością, bezradnością

- Z chorobami nowotworowymi, chemioterapią

- Z uzależnieniami, nałogami: alkoholizmem, narkomanią i ich leczeniem

- Z chorobami psychicznymi i ich leczeniem, psychoterapią

PRZERWANIE LECZENIA

- Z przerwaniem leczenia, brakiem dalszego leczenia

- Z brakiem dostępności leczenia, kolejkami itp.

- Z brakiem pieniędzy na leczenie, na leki dla chorych

- Z sytuacją, w której sam pacjent rezygnuje z dalszego leczenia, zaniedbuje leczenie

- Z sytuacją, w której lekarz odmawia leczenia, niedaniem szansy na leczenie

- Z nieleczeniem ludzi starszych

ŚMIERĆ

- Ze stanem terminalnym, ze śmiercią

- Z rezygnacją z podtrzymywania przy życiu

- Z zaniechaniem utrzymywania przy życiu za pomocą aparatury, przerwaniem sztucznego podtrzymywania przy życiu, odłączeniem od respiratora

- Z utrzymywaniem przy życiu na siłę, z przedłużaniem komuś życia na siłę, z ratowaniem na siłę

EUTANAZJA

- Z eutanazją

- Ze skróceniem życia choremu, świadomym przerwaniem śmiercią długotrwałej choroby, z przyspieszeniem śmierci

- Z uśmierceniem, skazaniem na śmierć

- Trudno powiedzieć, z niczym

Z czym, z jakimi sytuacjami kojarzy się Panu(i) termin „eutanazja”?

Najczęstsze odpowiedzi

ŚMIERĆ

- Ze śmiercią - ogólnie

- Z zakończeniem życia, doprowadzeniem do śmierci, przerwaniem życia, spowodowaniem śmierci, uśmierceniem, pozbawieniem życia

- Z zabiciem człowieka, morderstwem

- Ze skróceniem życia, przyspieszeniem śmierci

- Z uśpieniem człowieka

- Z odejściem, zejściem ze świata

- Z humanitarnym sposobem pozbawiania życia, godną śmiercią, łagodną śmiercią

- Z pomocą w umieraniu

ŚMIERĆ NA ŻĄDANIE

- Ze śmiercią na życzenie chorego, na żądanie chorego

- Ze śmiercią za zgodą rodziny, na życzenie rodziny

- Ze śmiercią za zgodą lekarza

BRAK SZANS NA WYLECZENIE

- Z brakiem szans na wyleczenie, nieuleczalną, ciężką, przewlekłą, śmiertelną chorobą

- Ze stanem terminalnym, agonią, ostatnim stadium nieuleczalnej choroby

CIERPIENIE

- Z cierpieniem, skróceniem cierpienia, przerwaniem cierpienia

PRZERWANIE LECZENIA

- Z zaprzestaniem podtrzymywania przy życiu, z odłączeniem od urządzeń podtrzymujących życie, odłączeniem respiratora

- Ze śmiercią poprzez podanie środków farmakologicznych

- Z przerwaniem leczenia - ogólnie

INNE SKOJARZENIA

- Z ludźmi starszymi, niepełnosprawnymi, samotnymi, pozbawionymi wsparcia

- Z wolnością wyboru, możliwością decydowania o sobie

- Z chorobą, NFZ

- Trudno powiedzieć, nie wiem

Którą z opisanych sytuacji określił(a)by Pan(i) jako eutanazję, a którą jako zaniechanie uporczywej terapii, uporczywego leczenia?

* pozostawienie przez lekarza ciężko i nieuleczalnie choremu, cierpiącemu pacjentowi środków umożliwiających jemu samemu bezbolesne zakończenie życia

* podanie przez lekarza środków przyspieszających śmierć ciężko i nieuleczalnie choremu, cierpiącemu pacjentowi, jeśli jest w pełni świadomy i sam o to prosi

* odłączenie specjalnej aparatury podtrzymującej funkcje życiowe pacjenta po wypadku, który jest od wielu tygodni nieprzytomny, ma uszkodzony mózg i wiadomo, że nigdy nie będzie mógł żyć normalnie, jeśli rodzina pacjenta się na to zgadza

* odłączenie specjalnej aparatury podtrzymującej funkcje życiowe pacjenta po wypadku, jeśli jest w pełni świadomy i sam o to prosi

* rezygnacja z chemioterapii w przypadku pacjenta w zaawansowanym, nierokującym poprawy stadium choroby nowotworowej, mającego przerzuty nowotworu do innych narządów

* rezygnacja z podejmowania zabiegów reanimacyjnych w przypadku zatrzymania krążenia u ciężko i nieuleczalnie chorego pacjenta, u którego stwierdzono nieodwracalne zmiany w funkcjonowaniu wielu organów

- zdecydowanie określił(a)bym to jako eutanazję

- raczej określił(a)bym to jako eutanazję

- raczej określiłabym to jako zaniechanie uporczywej terapii

- zdecydowanie określiłabym to jako zaniechanie uporczywej terapii

- Nie określił(a)bym tego ani jako eutanazję, ani jako zaniechanie uporczywej terapii

- Trudno powiedzieć

/wykresy/

OPINIE O DOPUSZCZALNOŚCI ZANIECHANIA UPORCZYWEJ TERAPII I EUTANAZJI

Przedstawię teraz Panu(i) kilka sytuacji dotyczących osób nieuleczalnie chorych, bliskich śmierci, cierpiących. Czy uznał9a)by Pan(i) za dopuszczalne czy też za niedopuszczalne:

* pozostawienie przez lekarza ciężko i nieuleczalnie choremu, cierpiącemu pacjentowi środków umożliwiających jemu samemu bezbolesne zakończenie życia

* podanie przez lekarza środków przyspieszających śmierć ciężko i nieuleczalnie choremu, cierpiącemu pacjentowi, jeśli jest w pełni świadomy i sam o to prosi

* odłączenie specjalnej aparatury podtrzymującej funkcje życiowe pacjenta po wypadku, który jest od wielu tygodni nieprzytomny, ma uszkodzony mózg i wiadomo, że nigdy nie będzie mógł żyć normalnie, jeśli rodzina pacjenta się na to zgadza

* odłączenie specjalnej aparatury podtrzymującej funkcje życiowe pacjenta po wypadku, jeśli jest w pełni świadomy i sam o to prosi

* rezygnacja z chemioterapii w przypadku pacjenta w zaawansowanym, nierokującym poprawy stadium choroby nowotworowej, mającego przerzuty nowotworu do innych narządów

* rezygnacja z podejmowania zabiegów reanimacyjnych w przypadku zatrzymania krążenia u ciężko i nieuleczalnie chorego pacjenta, u którego stwierdzono nieodwracalne zmiany w funkcjonowaniu wielu organów

- zdecydowanie dopuszczalne

- raczej dopuszczalne

- raczej niedopuszczalne

- zdecydowanie niedopuszczalne

- Trudno powiedzieć

/wykresy/ oraz /tabele aneksowe/

Czy, Pana(i) zdaniem, w przypadku osoby nieuleczalnie chorej, umierającej powinno się zrezygnować z leczenia w sytuacji, kiedy wiadomo, że będzie ono nieskuteczne, a będzie przysparzać choremu cierpienia i przedłużać jego umieranie?

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć

/wykres/ oraz /tabela wg pytania o respektowanie woli chorego/ oraz /tabela wg udziału w praktykach religijnych/ oraz /tabela aneksowa/

Czy, Pana(i) zdaniem, lekarze powinni spełniać wolę cierpiących, nieuleczalnie chorych, którzy domagają się podania im środków powodujących śmierć?

- Tak

- Nie

- Trudno powiedzieć

/tabela wg badań IX 1988, VII 1999, IV 2001, V 2007, X 2009, XI 2012/ raz /tabela wg udziału w praktykach religijnych/ oraz /tabela aneksowa/

OPINIE O TESTAMENCIE ŻYCIA

W niektórych krajach istnieje możliwość podpisania tzw. testamentu życia, oświadczenia, w którym człowiek deklaruje, że w przypadku trwałej utraty świadomości nie chce, aby stosowano wobec niego działania podtrzymujące życie. Czy takie rozwiązanie powinno się wprowadzić do polskiego prawa?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć

/wykres/ oraz /tabela aneksowa/

Czy sam(a) zdecydował(a)by się Pan(i) na podpisanie takiego oświadczenia?

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- zdecydowanie nie

- Jeszcze nie wiem, trudno powiedzieć

/wykres/ oraz /tabela wg zdeklarowanych wyborców: SLD, PSL, PO, PiS/ oraz /tabela aneksowa/

Aneks - tabele zróżnicowań społeczno-demograficznych

WSTĘP

RODZINA

Jan Paweł II powiedział, że rodzina jest dobrem większym niż jakakolwiek inna wspólnota. Stwierdził „Nie ma więzi, która by ściślej wiązała osoby, niż więź małżeńska i rodzinna. Czy Pana(I) zdaniem, dzisiaj, gdy coraz więcej małżeństw kończy się rozwodem, trwała rodzina powinna pozostać wzorem dla ludzi, czy też nie?

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- zdecydowanie nie

- trudno powiedzieć /wykres/ oraz /tabela aneksowa/

Jak Pana(i) zdaniem, młodzi ludzie najczęściej przyjmują dziś wiadomość, że urodzi im się dziecko?

- z radością i nadzieją, że poradzą sobie z rodzicielstwem

- z radością, ale i obawami, czy sobie poradzą

- z rezygnacją, przekonani, że ich życie stanie się trudniejsze

- z niechęcią, która prowadzi do odrzucenia matki i dziecka przez ojca

- z niechęcią, która prowadzi do odrzucenia dziecka przez matkę

- trudno powiedzieć /wykres/

Czy Pana(i) zdaniem, rosnące przyzwolenie na pozamałżeńskie kontakty seksualne oznacza, że w Polsce coraz więcej osób:

- uważa, że ludzie muszą się lepiej poznać, zanim zdecydują się na związek dwóch osób

- uważa, że małżeństwo nie wymaga wierności i wyłączności

- uważa seks za atrakcję, której nie wolno niczym ograniczać

- trudno powiedzieć /wykres/

WARTOŚĆ ŻYCIA LUDZKIEGO

Czy według Pana(i) opinii, mają rację ludzie, którzy mówią, że ciążę można usunąć, gdy lekarz stwierdzi, że dziecko urodzi się z poważnymi wadami

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- trudno powiedzieć /tabela/ oraz wykresy wg badań IX-X 2007 CMJPII-OBOP; III‘2011 CMJPII-CBOS/

Czy według Pana(i) opinii, mają rację ludzie, którzy mówią, że ciążę można usunąć, gdy urodzenie dziecka przeszkodzi kobiecie w karierze zawodowej

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- trudno powiedzieć /tabela/ oraz wykresy wg badań IX-X 2007 CMJPII-OBOP; III‘2011 CMJPII-CBOS/

Czy według Pana(i) opinii, mają rację ludzie, którzy mówią, że można pomóc umrzeć osobie nieuleczalnie chorej, gdy nie da się ulżyć jej cierpieniom

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- trudno powiedzieć /tabela/ oraz wykresy wg badań IX-X 2007 CMJPII-OBOP; III‘2011 CMJPII-CBOS/

Czy według Pana(i) opinii, mają rację ludzie, którzy mówią, że można przyspieszyć zgon nieuleczalnie chorej osoby, gdy jej leczenie jest zbyt kosztowne

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- trudno powiedzieć /tabela/ oraz wykresy wg badań IX-X 2007 CMJPII-OBOP; III‘2011 CMJPII-CBOS/

Czy Pana(i) zdaniem, mają rację ludzie, którzy mówią, że zawsze i niezależnie od okoliczności, ludzkie życie powinno być chronione od poczęcia do naturalnej śmierci

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- trudno powiedzieć /tabela/ oraz wykresy wg badań IX-X 2007 CMJPII-OBOP; III‘2011 CMJPII-CBOS/ oraz /tabela aneksowa/

WIARA W PRZESTRZENI PUBLICZNEJ

W jakim stopniu zgadza się Pan(i) lub nie zgadza z następującymi opinią: dziesięcioro przykazań powinno stanowić nie tylko podstawę moralności ludzkiej, ale i obowiązującego prawa

- zdecydowanie się zgadzam

- zgadzam się

- ani się zgadzam ani nie zgadzam

- nie zgadzam się

- zdecydowanie nie zgadzam się

- trudno powiedzieć /tabela wg badań IX-X 2007 CMJPII-OBOP; III‘2011 CMJPII-CBOS/ oraz /tabela aneksowa/

Byłoby lepiej dla Polski, gdyby więcej ludzi głęboko wierzących obejmowało urzędy państwowe

- zdecydowanie się zgadzam

- zgadzam się

- ani się zgadzam ani nie zgadzam

- nie zgadzam się

- zdecydowanie nie zgadzam się

- trudno powiedzieć /tabela wg badań IX-X 2007 CMJPII-OBOP; III‘2011 CMJPII-CBOS/

Czy, Pana(i) zdaniem, obecnie w Polsce poglądy ludzi wierzących są uwzględniane i szanowane przy uchwalaniu prawa

- w zbyt małym stopniu

- w nadmiernym stopniu

- trudno powiedzieć /wykres/ oraz /tabela wg deklarowanych poglądów politycznych/ oraz /tabela aneksowa/

Czy, Pana(i) zdaniem, obecnie w Polsce poglądy ludzi wierzących są uwzględniane i szanowane w mediach

- w zbyt małym stopniu

- w nadmiernym stopniu

- trudno powiedzieć /wykres/ oraz /tabela wg deklarowanych poglądów politycznych/ oraz /tabela aneksowa/

STOSUNEK DO OBECNOŚCI KRZYŻA W SFERZE PUBLICZNEJ

Jaki jest Pana(i) stosunek do obecności symbolu krzyża w miejscach i budynkach publicznych?

- Polskie społeczeństwo jest chrześcijańskie, więc obywatele mają prawo do obecności krzyża w miejscach publicznych

- Chociaż większość Polaków jest chrześcijanami, należy przyjąć zdanie mniejszości i jeśli komuś przeszkadza krzyż, to należy go usunąć z miejsc publicznych

- Kwestia obecności krzyża w miejscach publicznych jest mi obojętna

- Trudno powiedzieć

STOSUNEK DO KOŚCIOŁA

Jan Paweł II powiedział, że „Kościół jest naszym wielkim wspólnym dobrem. Czy Pan(i) zgadza się z tym zdaniem Papieża?

- Zdecydowanie się zgadzam

- Raczej się zgadzam

- Raczej się nie zgadzam

- Zdecydowanie się nie zgadzam

- Trudno powiedzieć /tabela/

Można usłyszeć w Polsce zdanie, że Kościół katolicki jest naszym wielkim wspólnym dobrem. Czy Pan(i) zgadza się z tym zdaniem?

- Zdecydowanie się zgadzam

- Raczej się zgadzam

- Raczej się nie zgadzam

- Zdecydowanie się nie zgadzam

- Trudno powiedzieć /tabela/

TROSKA O DOBRO WSPÓLNE

Jan Paweł II powiedział: „reformie gospodarczej, jaka się dokonuje w naszej Ojczyźnie, powinna towarzyszyć (…) powszechna troska o dobro wspólne, zauważanie ludzi najbiedniejszych i najbardziej potrzebujących.” Czy, Pana(i) zdaniem, w ciągu ostatnich 20 lat polskie państwo dostatecznie dbało o wyrównanie szans życiowych ludzi?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć /tabela/ oraz /tabela aneksowa/

Czy, Pana(i) zdaniem, w ciągu ostatnich 20 lat polskie państwo dostatecznie dbało o polskie o ludzi biednych i niezaradnych?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć /tabela/

Czy, Pana(i) zdaniem, w ciągu ostatnich 20 lat polskie państwo dostatecznie dbało o możliwości rozwoju biedniejszych regionów kraju?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć /tabela/

PRAWDA W ŻYCIU SPOŁECZNYM

Jan Paweł II powiedział: „Przez wiele lat doświadczaliśmy w wymiarze społecznym, że publicznie nie mówiono prawdy i nie dopuszczano do jej mówienia.” Czy brak prawdy w życiu publicznym w dzisiejszej Polsce:

- zdecydowanie jest poważnym problemem

- raczej jest poważnym problemem

- raczej nie jest poważnym problemem

- zdecydowanie nie jest poważnym problemem

- Trudno powiedzieć /wykres/ oraz /tabela aneksowa/

Czy obecnie w Polsce dostrzega Pan(i) takie nadużywanie wolności słowa, o jakim mówił Jan Paweł II

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- zdecydowanie nie

- trudno powiedzieć /wykres/

Bibliografia

Tabele aneksowe

CO KSZTAŁTUJE POGLĄDY POLAKÓW NA ŚWIAT I ŻYCIE

Jaki wpływ na ukształtowanie Pana(i) poglądów na świat i życie miały(mieli):

* własne przemyślenia

* rodzice

* Jan Paweł II

* zasady religijne (wiara)

* nauczyciele

* dziadkowie

* księża / katecheci

* koledzy i przyjaciele

* literatura (pisarze)

* media (prasa, radio, telewizja, internet)

* wybitne postacie historyczne

- Duży

- Mały

- Żaden

/wykresy wg badań 2005, 2010/

Czy stara się Pan(i) w swoim życiu kierować zasadami zawartymi w dekalogu (dziesięciu przykazaniach Bożych)?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć

/tabela wg badań 2005, 2010/ oraz /tabela aneksowa/

Który z poniższych opisów najbardziej pasuje do Pana(i) sytuacji?

- Jestem wierzący(a) i stosuję się do wskazań Kościoła

- Jestem wierzący(a) na swój własny sposób

- Nie mogę powiedzieć, czy jestem wierzący(a) czy też nie

- Nie jestem wierzący(a) i nie interesuję się tymi sprawami

- Jestem niewierzący(a), ponieważ nauki Kościołów są błędne

- Inne

- Trudno powiedzieć

/tabela wg badań III 2000, X 2003, II 2005, V 2005, IV 2006, IV 2007, V 2009, VI 2010/

WARTOŚCI

Proszę powiedzieć, co jest ważne, a co nieważne w Pana(i) życiu osobistym? Na skali od 1 do 7, gdzie 1 oznacza “zdecydowanie nieważne”, a 7 -”bardzo ważne”, proszę ocenić poszczególne wartości w Pana(i) życiu

* Zachowanie dobrego zdrowia

* Szczęście rodzinne

* Uczciwe życie

* Szacunek innych ludzi

* Spokój

* Pomyślność ojczyzny

* Grono przyjaciół

* Praca zawodowa

* Wolność głoszenia własnych poglądów

* Wykształcenie

* Wiara religijna

* Możliwość udziału w demokratycznym życiu społeczno-politycznym

* Kontakt z kulturą

* Dobrobyt, bogactwo

* Życie pełne przygód i  wrażeń

* Sukces, sława

/tabela: wskazania na 7-stopniowej skali w przedziałach/ oraz /tabela: średnie/

Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze w życiu? Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi

- Szczęście rodzinne

- Zachowanie dobrego zdrowia

- Wykształcenie

- Pomyślność ojczyzny

- Grono przyjaciół

- Życie pełne przygód i wrażeń

- Dobrobyt, bogactwo

- Wiara religijna

- Sukces, sława

- Spokój

- Kontakt z kulturą (sztuka, muzyka, literatura, film)

- Praca zawodowa

- Wolność głoszenia własnych poglądów

- Możliwość udziału w demokratycznym życiu społeczno politycznym

- Uczciwe życie

- Szacunek innych ludzi

- Trudno powiedzieć

/wykres wg badań 2005, 2010/ oraz /tabela aneksowa/

ISTOTNE CECHY CODZIENNEJ EGZYSTENCJI

Które z wymienionych cech są dla Pana(i) szczególnie ważne w codziennym życiu? Z podanej listy proszę wybrać maksymalnie pięć najbardziej, Pana(i) zdaniem, istotnych cech

- Pracowitość

- Korzystanie z życia (rozrywkowość)

- Tolerancja

- Uczciwość

- Przebojowość

- Przestrzeganie prawa

- Religijność

- Patriotyzm

- Miłość rodzinna

- Prawdomówność

- Wierność partnerowi

- Szacunek dla drugiego człowieka

- Spryt

- Trudno powiedzieć

/wykres wg badań 2005, 2010/ oraz /tabela aneksowa/

Którą z wymienionych cech postawił(a)by Pan(i) na pierwszym miejscu - jako najważniejszą?

/wykres wg badań 2005, 2010/

ETYCZNA OCENA RÓŻNYCH ZACHOWAŃ

Pewne zachowania ludzkie różnie są oceniane z punktu widzenia moralnego. Jaki jest Pana(i) stosunek do przedstawionych zachowań? Na skali od 1 do 7, gdzie 1 oznacza, że “jest to zawsze złe i nigdy nie może być usprawiedliwione”, a 7 - że “nie ma w tym nic złego i zawsze może być usprawiedliwione”, proszę ocenić każde z zachowań

Oceniane zachowania:

* Wykorzystywanie pracowników przez pracodawców

* Przyjmowanie łapówek

* Bicie dzieci

* Wykorzystywanie stanowiska służbowego dla własnych korzyści

* Zdradzanie współmałżonka

* Wręczanie łapówek

* Zaniedbywanie swoich obowiązków w pracy

* Dokonywanie fikcyjnych darowizn lub zaniżanie dochodów, by zapłacić mniejszy podatek

* Przekraczanie dozwolonej prędkości na jezdni

* Przerywanie ciąży

* Jazda na gapę w autobusie lub tramwaju

* Homoseksualizm

* Wręczanie prezentów, np. lekarzom, pielęgniarkom, urzędnikom za załatwienie sprawy lub jej przyspieszenie

* Świadome kupowanie rzeczy podrabianych (fałszowanych)

* Skracanie życia nieuleczalnie chorego na jego prośbę

* Nieuczestniczenie w wyborach

* Ściąganie na egzaminach

* Rozwód

* Życie w związku bez ślubu

* Uprawianie seksu przed zawarciem małżeństwa

* Stosowanie środków antykoncepcyjnych

/tabela: wskazania na 7-stopniowej skali w przedziałach/ oraz /tabela: średnie/

Średni wskaźnik liberalizmu moralnego mierzony na skali 1-7 /tabela wg cech społeczno-demograficznych/

Aneks - tabele zróżnicowań społeczno-demograficznych

ŚMIERĆ NA ŻYCZENIE?

Czy, Pana(i) zdaniem, lekarze powinni spełniać wolę cierpiących, nieuleczalnie chorych, którzy domagają się podania im środków powodujących śmierć?

- tak

- nie

- trudno powiedzieć /wykres/ oraz /tabela wg potencjalnych elektoratów/ oraz /tabela wg badań IX‘88 - X‘09/ oraz /tabela aneksowa/

PRAWO A EUTANAZJA

Czy w przypadku nieuleczalnie chorego, którego cierpieniom nie można ulżyć, prawo powinno zezwalać na to, aby na prośbę jego i jego rodziny lekarz mógł skrócić życie pacjenta za pomocą bezbolesnych środków, czy też nie powinno?

- Zdecydowanie powinno

- Raczej powinno

- Raczej nie powinno

- Zdecydowanie nie powinno

- Trudno powiedzieć /wykres/ oraz /tabela wg badań VII‘99, IV‘01, XI‘01, V‘05, X‘09/ oraz /tabela wg potencjalnych elektoratów/ oraz /tabela aneksowa/

Jaki, ogólnie rzecz biorąc, jest Pana(i) stosunek do hospicjów stacjonarnych, w których przebywają osoby nieuleczalnie chore w ostatnim etapie ich życia?

- Uważam, że jest to najlepsze miejsce dla ludzi umierających, ponieważ mają tam zapewnioną profesjonalną opiekę i mogą godnie przeżyć ostatni etap swojego życia

- Uważam, że jest to miejsce, do którego osoby umierające powinny trafiać w wyjątkowych sytuacjach, np. gdy rodzina nie jest w stanie zapewnić im specjalistycznej opieki. W innych wypadkach ludzie umierający raczej powinni przebywać w domu

- Uważam, że jest to po prostu „umieralnia”, do której w ogóle nie powinny trafiać osoby nieuleczalnie chore. Rodzina powinna zrobić wszystko, aby zapewnić takim ludziom odpowiednią opiekę w domu

- Nie mam określonego stosunku

/tabela wg zgody/ braku zgody na legalizację eutanazji/

SPOŁECZNE PRZYZWOLENIE NA EUTANAZJĘ

Czy, ogólnie rzecz biorąc, takie zachowanie jak eutanazja, tzn. pozbawienie życia osoby nieuleczalnie chorej na jej prośbę, może być, Pana(i) zdaniem, w  pewnych okolicznościach usprawiedliwione czy też nie może? Proszę powiedzieć, w jakim miejscu skali umieścił(a)by Pan(i) swoją opinię, przyjmując, że „1” oznacza, iż takie zachowanie nigdy nie może być usprawiedliwione, a  „10” – że zawsze można je usprawiedliwić.

1 - nigdy nieusprawiedliwione

2-4

5-6

7-9

10 - zawsze usprawiedliwione

trudno powiedzieć

średnia na skali /tabela wg badań 1999, 2001, 2007, 2009/ oraz /tabela aneksowa/

Tabele aneksowe

Czy, pana(i) zdaniem, lekarze powinni spełniać wolę cierpiących, nieuleczalnie chorych, którzy domagają się podania im środków powodujących śmierć?

- Tak

- Nie

Trudno powiedzieć /wykres 1988, 1999, 2001, 2007/ oraz /tabela aneksowa/

Czy, ogólnie rzecz biorąc, takie zachowanie jak eutanazja, tzn. pozbawienie życia osoby nieuleczalnie chorej na jej prośbę, może być, Pana(i) zdaniem, w  pewnych okolicznościach usprawiedliwione czy też nie może? Proszę powiedzieć, w jakim miejscu skali umieścił(a)by Pan(i) swoją opinię, przyjmując, że „1” oznacza, iż takie zachowanie nigdy nie może być usprawiedliwione, a  „10” – że zawsze można je usprawiedliwić.

- Nigdy nieusprawiedliwione

- Zawsze usprawiedliwione

- Trudno powiedzieć /1999, 2001, 2007/ oraz /tabela aneksowa/

Czy, Pana(i) zdaniem, dopuszczalne czy też niedopuszczalne jest odłączenie na prośbę rodziny specjalistycznej aparatury podtrzymującej funkcje życiowe pacjenta, który jest od dawna nieprzytomny, ma uszkodzony mózg i jest pewne, że nigdy nie będzie mógł żyć normalnie?

- Dopuszczalne

- Niedopuszczalne

- Trudno powiedzieć /wykres V‘05, V‘07/ oraz /tabela aneksowa/

Tabele aneksowe

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RELIGIJNO-MORALNA POLSKIEGO SPOŁECZEŃSTWA

Niezależnie od udziału w praktykach religijnych, czy uważa Pan(i) siebie za osobę:

- głęboko wierzącą

- wierzącą

- raczej niewierzącą

- całkowicie niewierzącą

/wykres/

Czy bierze Pan(i) udział w praktykach religijnych, takich jak: msze, nabożeństwa lub spotkania religijne?

- Tak, zazwyczaj kilka razy w tygodniu

- Tak, raz w tygodniu

- Tak, przeciętnie jeden lub dwa razy w miesiącu

- tak, kilka razy w roku

- nie, w ogóle w nich nie uczestniczę

/wykres/

Czy stara się Pan(i) w swoim życiu kierować zasadami zawartymi w  dekalogu (dziesięciu przykazaniach bożych)?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć

/wykres/

Jaki wpływ na ukształtowanie Pana(i) poglądów na świat i życie mieli (miały):

* własne przemyślenia

* papież

* rodzice

* zasady religijne (wiara)

* nauczyciele

* dziadkowie

* księża / katecheci

* literatura (pisarze)

* koledzy i przyjaciele

* media (prasa, radio, telewizja, internet)

* wybitne postacie historyczne

- Duży

- Mały

- Żaden

- Trudno powiedzieć

/wykres/

STOSUNEK DO ZASAD I NORM ETYCZNYCH

Przedstawimy Panu(i) dwa twierdzenia, które ludzie czasami wypowiadają na temat dobra i zła. Które jest Panu(i) bliższe?

- Istnieją całkowicie jasne zasady określające, co jest dobre, a co złe. Mają one zastosowanie do każdego, niezależnie od okoliczności

- Nie ma jasnych i absolutnych zasad określających, co jest dobre, a co złe. Dobro i zło zależy w znacznej mierze od okoliczności

- Ani jedno, ani drugie

- Trudno powiedzieć, nie wiem

/wykres/ oraz /tabela aneksowa/

Które ze stwierdzeń jest najbliższe Pana(i) opinii?

- To, czym jest dobro i zło, powinno być przede wszystkim wewnętrzną sprawą każdego człowieka

- O tym, czym jest dobro i zło, powinno decydować przede wszystkim społeczeństwo

- O tym, czym jest dobro i zło, powinny decydować przede wszystkim prawa Boże

- Trudno powiedzieć

/wykres/ oraz /tabela aneksowa/

Ludzie różnią się między sobą w poglądach na to, jak dalece ich postępowanie być podporządkowane pewnym ogólnym zasadom moralnym. Który z podanych poglądów zbliżony jest do Pana(i) zdania na ten temat:

- należy mieć wyraźne zasady moralne i nigdy od nich nie odstępować

- należy mieć wyraźne zasady moralne, ale w pewnych sytuacjach można od nich odstąpić, byleby to były sytuacje wyjątkowe

- należy mieć pewne zasady moralne, ale nie ma w tym nic złego, kiedy się od nich odstępuje w związku z wymaganiami różnych sytuacji życiowych

- nie należy wiązać swojego postępowania określonymi z góry zasadami moralnymi, ale powinno się w zależności od sytuacji znajdować właściwe sposoby postępowania i zachowania

- Trudno powiedzieć

/wykres/ oraz /tabela aneksowa/

SYSTEM WARTOŚCI

Proszę powiedzieć, co jest ważne, a co nieważne w Pana(i) życiu osobistym? Na skali od 1 do 7, gdzie 1 oznacza "zdecydowanie nieważne", a 7 -"bardzo ważne", proszę ocenić poszczególne wartości w Pana(i) życiu.

* Zachowanie dobrego zdrowia

* Szczęście rodzinne

* Uczciwe życie

* Szacunek innych ludzi

* Spokój

* Pomyślność ojczyzny

* Wykształcenie

* Praca zawodowa

* Grono przyjaciół

* Wolność głoszenia własnych poglądów

* Wiara religijna

* Kontakt z kulturą

* Możliwość udziału w demokratycznym życiu społeczno-politycznym

* Dobrobyt, bogactwo

* Życie pełne przygód i  wrażeń

* Sukces, sława

- 1 Zdecydowanie nieważne

- 2-3

- 4

- 5-6

- 7 Bardzo ważne

- Trudno powiedzieć

/tabela/

Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze w życiu? Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi /wykres/ oraz /tabela aneksowa/

Tabela - wyniki analizy czynnikowej

ISTOTNE CECHY CODZIENNEJ EGZYSTENCJI

Którą z wymienionych cech postawił(a)by Pan(i) na pierwszym miejscu, jako najważniejszą w codziennym życiu?

- Miłość rodzinna

- Uczciwość

- Pracowitość

- Szacunek dla drugiego człowieka

- Religijność

- Wierność partnerowi

- Patriotyzm

- Prawdomówność

- Przestrzeganie prawa

- Tolerancja

- Korzystanie z życia (rozrywkowość)

- Spryt

- Przebojowość

/wykres/

ETYCZNA OCENA RÓŻNYCH ZACHOWAŃ LUDZKICH

Pewne zachowania ludzkie różnie są oceniane z punktu widzenia moralnego. Jaki jest Pana(i) stosunek do przedstawionych zachowań? Na skali od 1 do 7, gdzie 1 oznacza, że "jest to zawsze złe i nigdy nie może być usprawiedliwione", a 7 - że "nie ma w tym nic złego i zawsze może być usprawiedliwione", proszę ocenić każde z zachowań

* Wykorzystywanie pracowników przez pracodawców

* Przyjmowanie łapówek

* Wręczanie łapówek

* Bicie dzieci

* Wykorzystywanie stanowiska służbowego dla własnych korzyści

* Zdradzanie współmałżonka

* Zaniedbywanie swoich obowiązków w pracy

* Dokonywanie fikcyjnych darowizn lub zaniżanie dochodów, by zapłacić mniejszy podatek

* Przerywanie ciąży

* Przekraczanie dozwolonej prędkości na jezdni

* Homoseksualizm

* Wręczanie prezentów, np. lekarzom, pielęgniarkom, urzędnikom za załatwienie sprawy lub jej przyspieszenie

* Świadome kupowanie rzeczy podrabianych (fałszowanych)

* Skracanie życia nieuleczalnie chorego na jego prośbę

* Jazda na gapę w autobusie lub tramwaju

* Rozwód

* Ściąganie na egzaminach

* Życie w związku bez ślubu

* Nieuczestniczenie w wyborach

* Uprawianie seksu przed zawarciem małżeństwa

* Stosowanie środków antykoncepcyjnych

- 1 Jest to zawsze złe i nigdy nie może być usprawiedliwione

- 2-3

- 4

- 5-6

- 7 Nie ma w tym nic złego i zawsze może być usprawiedliwione

- Trudno powiedzieć

/tabela/

Tabela - wyniki analizy czynnikowej

Aneks - tabele zróżnicowań społeczno-demograficznych

POPARCIE DLA EUTANAZJI

Czy, ogólnie rzecz biorąc, popiera czy też nie popiera Pan(i) zjawiska, jakim jest eutanazja?

- zdecydowanie popieram

- raczej popieram

- raczej nie popieram

- zdecydowanie nie popieram

- nie wiem, czym jest eutanazja

- trudno powiedzieć /wykres/ oraz /tabela aneksowa/

Czy w przypadku nieuleczalnie chorego, którego cierpieniom nie można ulżyć, prawo powinno zezwalać na to, aby na prośbę jego i jego rodziny lekarz mógł skrócić życie pacjenta za pomocą bezbolesnych środków czy też nie powinno?

- zdecydowanie powinno

- raczej powinno

- raczej nie powinno

- zdecydowanie nie powinno

- trudno powiedzieć /wykres/ oraz /tabela wg badań VII‘99, IV‘01, XII‘01, V‘05/ oraz /tabela aneksowa/

POPARCIE DLA DZIAŁAŃ EUTANATYCZNYCH WOBEC OSÓB DOROSŁYCH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W SYTUACJI TERMINALNEJ

Czy, Pana(i) zdaniem, dopuszczalne czy też niedopuszczalne są następujące sytuacje:

- odłączenie specjalistycznej aparatury podtrzymującej funkcje życiowe pacjenta, który jest od wielu lat nieprzytomny, ma uszkodzony mózg i jest pewne, że nigdy nie będzie mógł żyć normalnie, jeśli rodzina chorego o to prosi

- podanie silnej dawki leków przyspieszających śmierć chorego w ostatnim stadium nieuleczalnej choroby, jeśli bardzo cierpi i świadomie o to prosi /tabela: dopuszczalne, niedopuszczalne, trudno powiedzieć/ oraz /tabela aneksowa/

PROBLEM EUTANAZJI OKOŁOPORODOWEJ I POPORODOWEJ

Czy, Pana(i) zdaniem, dopuszczalne czy też niedopuszczalne są następujące sytuacje:

- przerwanie ciąży w przypadku stwierdzenia uszkodzenia płodu, gdy pewne jest, że dziecko urodzi się z nieuleczalnymi wadami, utrudniającymi normalne życie

- niepodtrzymywanie życia wcześniaka, u którego stwierdzono nieodwracalne uszkodzenie mózgu, bądź schorzenie, przy którym funkcje życiowe mogą być podtrzymywane tylko przy użyciu specjalistycznej aparatury

- bezbolesne zakończenie życia noworodka, który urodził się z  ciężkimi uszkodzeniami ciała lub mózgu i pewne jest, że nie będzie mógł normalnie się rozwijać, a  rodzice wyrażają zgodę na przyspieszenie jego śmierci /tabela: dopuszczalne, niedopuszczalne, trudno powiedzieć/ oraz /tabela aneksowa/

Tabele aneksowe.

ZA LEGALIZACJA EUTANAZJI CZY PRZECIW?

W Belgii - podobnie jak wcześniej w Holandii - wkrótce wejdą w życie przepisy zezwalające lekarzom na bezbolesne skracanie życia pacjentom, którzy doznają cierpień nie do zniesienia i proszą o śmierć.

Czy uważa Pan(i), że wprowadzenie prawa umożliwiającego lekarzom przyspieszanie śmierci cierpiącego, nieuleczalnie chorego na jego własną prośbę jest słuszne czy też niesłuszne?

- Raczej słuszne

- Zdecydowanie słuszne

- Raczej niesłuszne

- Zdecydowanie niesłuszne

- Trudno powiedzieć /wykres/ oraz tabela wg terminów badań VI‘01, XI‘01/ oraz /tabela aneksowa/

Tabela aneksowa

CZY LEGALIZACJA EUTANAZJI JEST ROZWIĄZANIEM SŁUSZNYM?

W jednym z krajów europejskich wkrótce wejdą w życie przepisy zezwalające lekarzom na bezbolesne skracanie życia pacjentom, którzy doznają cierpień nie do zniesienia i proszą o śmierć. Będzie to możliwe tylko wtedy, gdy nie ma żadnej nadziei na poprawę zdrowia pacjenta, a on sam jest w pełni świadomy swej sytuacji i całkowicie dobrowolnie, bez jakiegokolwiek przymusu czy nacisku z czyjejkolwiek strony, prosi o zakończenie życia. Obowiązywać będzie konsultacja decyzji z innym, niezależnym lekarzem, zawiadomienie władz oraz późniejsza kontrola specjalnego komitetu prawników, lekarzy i etyków.

Czy uważa Pan(i), że wprowadzenie prawa umożliwiającego lekarzom przyspieszanie śmierci cierpiącego, nieuleczalnie chorego na jego własną prośbę jest słuszne czy też niesłuszne?

- Raczej słuszne

- Zdecydowanie słuszne

- Zdecydowanie niesłuszne

- Raczej niesłuszne

- Trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

POWINNOŚĆ LEKARZY?

Czy, Pana(i) zdaniem, lekarze powinni spełniać wolę cierpiących, nieuleczalnie chorych, którzy domagają się podania im środków powodujących śmierć?

- tak

- Nie

- Trudno powiedzieć /‘88, ‘99, ‘01/ oraz /tabela aneksowa/

CZY EUTANAZJĘ MOŻNA USPRAWIEDLIWIĆ?

Czy, ogólnie rzecz biorąc, takie zachowanie jak eutanazja, tzn. pozbawienie życia osoby nieuleczalnie chorej na jej prośbę, może być, Pana(i) zdaniem, w  pewnych okolicznościach usprawiedliwione czy też nie może?

Proszę powiedzieć, w jakim miejscu skali umieścił(a)by Pan(i) swoją opinie, przyjmując, że ”1” oznacza, że takie zachowanie nigdy nie może być usprawiedliwione, a  ”10” - że zawsze można je usprawiedliwić. /tabela wg terminów badań ‘99, ‘01/ oraz /tabela aneksowa/

Tabele aneksowe

OPINIE O UDZIELANIU POMOCY W SKRÓCENIU ŻYCIA NIEULECZALNIE CHORYM

Jeden z lekarzy amerykańskich od kilku lat pomaga osobom nieuleczalnie chorym i doznającym niemożliwym do uśmierzenia cierpień w umyślnym skróceniu życia - na ich prośbę.

Czy, Pana(i) zdaniem, lekarz ten postępuje dobrze czy też źle?

- raczej źle

- zdecydowanie źle

- raczej dobrze

- zdecydowanie dobrze

- trudno powiedzieć /wykres/ oraz /tabela aneksowa/

W jednym ze szpitali zachodniej Europy zdarzyła się taka sytuacja, że całkowicie sparaliżowany młody sportowiec, który nie miał żadnej szansy na najmniejszą choćby poprawę zdrowia, zdecydował się na zadanie sobie śmierci. Umożliwiono mu to w szpitalu, podając odpowiednie środki. Czy, Pana(i) zdaniem, postępowanie personelu medycznego - spełniającego wolę pacjenta - bardziej zasługuje na miano aktu miłosierdzia czy też raczej zabójstwa? A może nazwał(a)by to Pan(i) inaczej? Jak?

- Był to raczej akt miłosierdzia

- Był to raczej akt zabójstwa

- Oceniam to inaczej

- Trudno powiedzieć /tabela wg terminów badań "88, ‘99/ oraz /tabela aneksowa/

OPINIE O DOPUSZCZALNOŚCI RÓŻNYCH DZIAŁAŃ W SYTUACJACH TERMINALNYCH

Przedstawię teraz Panu(i) kilka sytuacji dotyczących osób chorych bliskich śmierci, nieuleczalnych, cierpiących. Czy uznał(a)by Pan(i) za dopuszczalne

czy też za niedopuszczalne:

a) pozostawienie pacjentowi w takiej sytuacji środków umożliwiających jemu samemu bezbolesne zakończenie życia

b) spowodowanie bezbolesnego zakończenia życia, jeśli pacjent w takiej sytuacji w pełni świadomie o to prosi, a  nie może tego uczynić sam

c) odłączenie specjalnej aparatury podtrzymującej funkcje życiowe pacjenta po wypadku, który jest od wielu tygodni nieprzytomny, ma uszkodzony mózg, i  jest pewne, że nigdy nie będzie mógł żyć normalnie, jeśli rodzina pacjenta o  to prosi

d) odłączenie specjalnej aparatury podtrzymującej funkcje życiowe pacjenta, który jest od wielu tygodni nieprzytomny, ma uszkodzony mózg, i  jest pewne, że nigdy nie będzie mógł żyć normalnie, jeśli pacjent sam wcześniej o to prosił /tabela: dopuszczalne, niedopuszczalne/ oraz /tabele aneksowe/

STOSUNEK DO EUTANAZJI

Czy, ogólnie rzecz biorąc, takie zachowanie jak eutanazja, tzn. pozbawienie życia osoby nieuleczalnie chorej na jej prośbę, może być, Pana(i) zdaniem, w pewnych okolicznościach usprawiedliwione czy też nie może? Proszę powiedzieć, w jakim miejscu skali umieścił(a)by Pan(i) swoją opinię, przyjmując, że "1" oznacza, że nigdy nie może być usprawiedliwione, a "10", że zawsze można je usprawiedliwić /tabela aneksowa/

POWINNOŚCI I ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA LEKARZY

Czy, Pana(i) zdaniem, lekarze powinni spełniać wolę cierpiących, nieuleczalnie chorych, którzy domagają się podania im środków powodujących śmierć?

- Tak

- Nie /wykres ‘88, ‘99/ oraz /tabela aneksowa/

Uzasadnienia osób, które odpowiedziały twierdząco na pytanie: czy lekarze powinni spełniać wolę cierpiących, nieuleczalnie chorych, którzy domagają się podania im środków powodujących śmierć

- Względy humanitarne - skrócenie cierpień

- Zmniejszenie cierpień rodziny, bliskich - nie tylko chorego

- Pacjent ma prawo do decydowania o swoim losie, prawo do godnej śmierci i uniknięcia cierpień

Lekarz powinien respektować decyzje pacjenta, powinien pomóc, jeśli pacjent nie może znieść cierpień

- Sam respondent obawia się znalezienia się w takiej sytuacji - obawia się cierpienia - lub zna ją z doświadczenia

- Jedynie w wyjątkowych sytuacjach - konieczność każdorazowego analizowania okoliczności, wypowiedzenia się rodziny, komisji lekarskiej - oraz różne dodatkowe zastrzeżenia: jeśli pacjent w pełni świadomy, jeśli prośby dużo wcześniej zgłaszane itp.

- Odpowiedzi zawierające wahanie: to bardzo trudne sprawy, trudno mi to zrozumieć, nie byłem w takiej sytuacji itp. oraz inne uzasadnienia lub odpowiedzi nie dające się zaklasyfikować

Uzasadnienia osób, które odpowiedziały przecząco na pytanie: czy lekarze

powinni spełniać wolę cierpiących, nieuleczalnie chorych, którzy domagają się podania im środków powodujących śmierć

- Nie wolno zabijać, nikt nie ma prawa decydować o śmierci drugiego człowieka, jest to niezgodne z etyką, moralnością, prawem

- Rolą lekarza jest ratowanie ludzkiego życia, a nie jego skracanie (odpowiedzi dotyczące obowiązków, etyki, przysięgi lekarskiej)

- Zawsze należy liczyć się z nadzieją na poprawę, wynalezienie nowego leku itp., lekarze mogą się mylić

- Względy religijne: życie pochodzi od Boga i nikt nie może go odbierać

- Śmierć powinna być naturalna, nie mamy prawa decydować o swojej śmierci

- Chory, który cierpi, nie może obiektywnie ocenić swojej sytuacji, szans, jest niekompetentny, może podjąć nieprzemyślaną decyzję

- Wypowiedzi wskazujące na apoteozę życia - życie jest największym dobrem, każdy chce żyć jak najdłużej itp.

- Istnieje niebezpieczeństwo nadużyć

- Inne uzasadnienia odpowiedzi przeczących (także odpowiedzi „nie wiem”, „trudna sprawa” itp.)

Uzasadnienia osób, które odpowiedziały „trudno powiedzieć” na pytanie:

czy lekarze powinni spełniać wolę cierpiących, nieuleczalnie chorych, którzy domagają się podania im środków powodujących śmierć

- Jest to sprawa trudna, kontrowersyjna

- To zależy od okoliczności, konkretnej sytuacji, szczegółowo zbadanej, jeśli na pewno nie ma szans na wyleczenie

- Powinno być dopuszczalne, należy spełnić wolę chorego

- Powinna to być decyzja pacjenta - a nie jego rodziny; tylko na prośbę chorego

- Pacjent nie jest zdolny ocenić stanu swego zdrowia, może być chwilowo załamany itp.

- Nie ma pewności, zawsze jest szansa na wyzdrowienie

- Nie wolno zabijać, każdy ma prawo do życia, lekarze mają leczyć itp.

- Względy religijne

- Inne odpowiedzi - nie dające się zaklasyfikować

- Trudno powiedzieć i brak odpowiedzi

W związku z omawianymi sprawami pojawia się problem odpowiedzialności prawnej personelu medycznego za ułatwianie chorym śmierci na ich życzenie i pod wpływem współczucia.

Opinia publiczna podzieliła się na zwolenników i przeciwników karania lekarzy. Czy, Pana(i) zdaniem, należy karać lekarzy za ułatwianie chorym śmierci czy też nie?

- Należy karać

- Nie należy karać

To zależy - czasami tak, czasami nie

Trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

ZA CZY PRZECIW PRAWNEJ DOPUSZCZALNOŚCI EUTANAZJI?

Czy w przypadku nieuleczalnie chorego, którego cierpieniom nie można ulżyć, prawo powinno zezwalać na to, aby na prośbę jego i jego rodziny lekarz mógł skrócić życie pacjenta za pomocą bezbolesnych środków?

- Raczej tak

- Zdecydowanie tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

Tabele aneksowe

POSTAWY WOBEC KARY ŚMIERCI

Jaki jest Twój stosunek do kary śmierci? Czy jesteś za jej utrzymaniem czy zniesieniem?

- zdecydowanie za utrzymaniem

- raczej za utrzymaniem

- raczej za zniesieniem

- zdecydowanie za zniesieniem

- trudno powiedzieć /tabela wg badań młodzież‘91, młodzież‘92, dorośli / oraz /tabela aneksowa/

STOSUNEK DO ABORCJI

Czy Twoim zdaniem przerywanie ciąży powinno być dozwolone czy zakazane?

- dozwolone bez żadnych ograniczeń

- dozwolone, ale z ograniczeniami

- zakazane, ale z wyjątkami

- całkowicie zakazane

- trudno powiedzieć /tabela wg badań młodzież‘91, młodzież‘92, dorośli/ oraz /tabela aneksowa/

Czy przerywanie ciąży powinno być dopuszczalne przez prawo, gdy:

- zagrożone jest życie matki

- zagrożone jest zdrowie matki

- ciąża jest wynikiem gwałtu, kazirodztwa

- wiadomo, że dziecko urodzi się upośledzone

- kobieta jest w ciężkiej sytuacji materialnej /wykresy: młodzież, dorośli/

PROBLEM AIDS

Gdyby to od Ciebie zależało, to czy wyraziłbyś zgodę na to, aby:

- w Twojej miejscowości, dzielnicy zamieszkały osoby chore na AIDS

- w Twojej miejscowości, dzielnicy urządzono przychodnię dla chorych na AIDS

- w Twoim bliskim sąsiedztwie mieszkała osoba zarażona AIDS

- uczył się z Tobą ktoś zarażony AIDS /tabela/

Czy Ty osobiście obawiasz się czy też nie obawiasz zarażenia się AIDS?

- bardzo się obawiam

- raczej się obawiam

- raczej się nie obawiam

- w ogóle się nie obawiam /tabela/ oraz /tabela aneksowa/

STOSUNEK DO NORM OBYCZAJOWYCH

Czy zgadzasz się z następującymi stwierdzeniami:

- uzyskanie rozwodu powinno być trudniejsze niż jest obecnie

- w przypadku nieuleczalnych chorób prawo powinno zezwalać lekarzowi na bezbolesne przerwanie życia pacjenta, jeżeli tego pacjent zażąda

- nauczanie o życiu seksualnym nie powinno odbywać się w szkole

- niewłaściwe jest, że kobieta i mężczyzna mają stosunki seksualne przed ślubem

- osoby poniżej 18 lat nie powinny prowadzić życia seksualnego

- stosunki seksualne między dwiema osobami tej samej płci są godne potępienia

- czasami jest konieczne, by porządnym laniem przywołać dziecko do porządku

- środki antykoncepcyjne powinny być powszechnie dostępne

- cenzura obyczajowa filmów i czasopism jest niezbędna, jeżeli chce się utrzymać moralność społeczeństwa /tabela/ oraz /tabele aneksowe/

Czy palisz papierosy?

- Tak, regularnie

- Tak, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach

- Nie /tabela/ oraz /tabela aneksowa/

Czy w ciągu ostatniego miesiąca piłeś:

- piwo

- wino

- wódkę /tabela wg częstości/ oraz tabela aneksowa/

Tabele aneksowe

EUTANAZJA - AKT MIŁOSIERDZIA CZY ZABÓJSTWA?

Czy lekarze powinni spełniać wolę cierpiących nieuleczalnie chorych, którzy domagają się podania im środków powodujących śmierć?

- Tak

- Nie

- Trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

Czy Pana(i) zdaniem należy karać lekarzy za ułatwianie chorym śmierci, czy też nie?

- Tak

- Nie

- Trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

KTO ZA, KTO PRZECIW EUTANAZJI?

Gdyby był(a) Pan(i) lekarzem, do którego zgłosił się nieuleczalnie chory pacjent z prośbą o podanie leku umożliwiającego śmierć, to czy postąpił(a)by Pan(i) zgodnie z prośbą chorego, czy też by Pan(i) odmówił(a)?

- podałbym lek zgodnie z wolą chorego

- nie podałbym leku mimo prośby chorego

- trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

Czy dopuszczalne jest przerywanie życia w następujących sytuacjach:

- W czasie ciąży stwierdza się uszkodzenie płodu. Pewne jest urodzenie dziecka ciężko upośledzonego.

- Urodziło się dziecko z ciężkimi uszkodzeniami ciała lub mózgu. Pewne jest, że dziecko będzie kaleką.

- Ciężko poszkodowany pacjent po wypadku. Nieprzytomny od wielu tygodni. Ma uszkodzony mózg i jest pewne, że nigdy nie będzie mógł żyć normalnie. Funkcje życiowe utrzymywane są jedynie za pomocą specjalnej aparatury.

- Chory w ostatnim stadium ciężkiej choroby. Jest świadomy, bardzo cierpi. Chce umrzeć, by uniknąć bólu i cierpień. /tabela aneksowa/

Tabele aneksowe

Odpowiedzi na pytanie o ocenę postępowania personelu medycznego spełniającego prośbę pacjentki o podanie leku uśmiercającego

- raczej akt miłosierdzia

- raczej akt zabójstwa

- ani akt miłosierdzia, ani zabójstwa

- trudno powiedzieć