1. Zmiany w polityce i ich ocena - ogólne tendencje

Czy Pana(i) zdaniem coś się u nas w polityce zmienia?

Badani dostrzegają zmiany w następujących sferach rzeczywistości:

- Polityka wewnętrzna

- Władze państwowe

- Gospodarka

- Warunki życia społeczeństwa

- Zasady ustrojowe

- Nastroje społeczne

- Polityka zagraniczna

- Patologie społeczne

- X Zjazd PZPR

- Inne

- Nie interesują się polityką

- Trudno powiedzieć

Stosunek badanych do zmian w polityce

- zadowolenie - są zmiany na lepsze

- ambiwalencja - zmiany są niewystarczające

- niezadowolenie:

- źle, że nie ma zmian

- są zmiany na gorsze

Polityka władz

- Stwarza szanse osiągnięcia porozumienia narodowego

- Nie stwarza szans osiągnięcia porozumienia narodowego

Zaufanie do władz

- Ufam we wszystkim władzy

- Nie ufam władzy

Sytuacja gospodarcza

- Jest dobra

- Jest tragiczna

Nastroje społeczne

- W społeczeństwie odczuwa się spokój

- W społeczeństwie odczuwa się bardzo duże napięcie

2. Zmiany w polityce i ich ocena - przykłady wypowiedzi badanych

- Zmiany pozytywne

- Zmiany niewystarczające

- Zmiany negatywne

Przyczyny braku zmian w polityce

Opis tematyki i form przekazu - analiza 11 tytułów czasopism wydawanych w pierwszej połowie 1984 r. w większych zakładach przemysłowych

ROLA PZPR W ŻYCIU POLITYCZNYM I SPOŁECZNYM KRAJU

OPINIE O MIEJSCU I ROLI PZPR W POLSKIM SYSTEMIE POLITYCZNYM

Co oznacza słowo władza:

- partia, aparat partyjny

- rząd

- ci, co rządzą, podejmują decyzje

- Sejm, posłowie /omówienie w tekście/

Jakie instytucje, osoby lub kręgi osób mają w tej chwili decydujący, faktyczny głos w sprawach kraju:

- KC PZPR, Biuro Polityczne, aparat partyjny, PZPR

- rząd, premier, Rada Ministrów

- gen. W. Jaruzelski

- Sejm, Rada Państwa

Jak wielki wpływ na sprawy kraju mają przedstawione instytucje i organizacje:

- Rząd

- PZPR

- Sejm

- Wojsko

- Rada Państwa

- MO i resort spraw wewnętrznych

- Kościół

- PRON

- ZSL

- Związki zawodowe

- SD

- Opozycja /tabela wg postrzegających duży lub znaczny wpływ, nie mających zdania/

Jaka część dorosłego społeczeństwa gotowa byłaby dobrowolnie podporządkować się zaleceniom, apelom i programom wymienionych instytucji:

- Kościół

- Sejm

- Rząd

- Wojsko

- PZPR

- PRON

- związki zawodowe

- opozycja /tabela/

Czy dostrzega Pan(i) jakieś zmiany w działalności PZPR w porównaniu z okresem sprzed sierpnia ‘80.

- zmiany korzystne

- brak zmian

- zmiany niekorzystne

- trudno powiedzieć /tabela wg badań II‘86, VII‘86/

ZASADA KIEROWNICZEJ ROLI PARTII W OPINII SPOŁECZNEJ

Odsetki respondentów przekonanych o akceptowaniu poniższych zasad przez większość społeczeństwa:

- gwarancja rodzinnej własności indywidualnych gospodarstw rolnych

- państwowa własność środków produkcji

- przewodnia rola klasy robotniczej

- rozdział Kościoła od państwa

- sojusz z ZSRR i państwami socjalistycznymi

- kierownicza rola PZPR /tabela /

Ocena różnych sposobów wypracowywania decyzji w ważnych kwestiach, co do których poglądy w społeczeństwie są podzielone:

- pytanie o zdanie wszystkich obywateli - ogólnonarodowe referendum

- wszystko jest dyskutowane i rozstrzygane w Sejmie

- decyzje są podejmowane po dyskusjach i uzgodnieniach między związkami zawodowymi i organizacjami a rządem

- rozstrzygnięcia następują po dyskusjach między związkami zawodowymi i organizacjami a partią i stronnictwami politycznymi

- rozstrzygnięcia zapadają w drodze dyskusji i uzgodnień różnych ugrupowań społeczeństwa w ramach PRON

- dyskusje i rozstrzygnięcia są sprawą PZPR i stronnictw politycznych

- dyskusje i rozstrzygnięcia należą do PZPR - przodującej siły politycznej społeczeństwa /omówienie w tekście/

Gwarancja wpływu potencjalnego obywatela na losy kraju to:

- poszanowanie indywidualnych praw i swobód obywateli

- swoboda w wyrażaniu opinii w sprawach publicznych

- poparcie i zaufanie społeczeństwa do władz

- pełna niezawisłość wymiaru sprawiedliwości

- liczenie się z interesami klasy robotniczej

- stała troska instytucji politycznych, aby działać zgodnie z odczuciami społecznymi

- kontrola rządu przez Sejm

- niezależność i samorządność związków zawodowych i innych organizacji

- udział samorządu pracowniczego w zarządzaniu przedsiębiorstwem

- sprawowanie przez rady narodowe kontroli nad administracją terenową

WIARYGODNOŚĆ PZPR W OPINII SPOŁECZNEJ

PROGRAMY PARTII I ICH REALIZACJA W OPINII SPOŁECZNEJ

Czy wiąże Pan(i) oczekiwania i nadzieje z X Zjazdem PZPR:

- duże i bardzo duże

- niewielkie

- nie

- trudno powiedzieć /tabela wg badań III‘86, V‘86, VII‘86/

Opinie o programie X Zjazdu PZPR:

- optymistyczne

- pesymistyczne

- trudno powiedzieć /tabela wg badań V‘86, VII‘86/

DZIAŁALNOŚĆ PARTII A INTERESY SPOŁECZNE W OPINII BADANYCH

Czy działalność niektórych grup, instytucji i organizacji pełniących ważną rolę w życiu publicznym dobrze służy społeczeństwu i jest zgodna z jego interesami? Instytucje i organizacje:

- Wojsko

- Kościół

- Sejm PRL

- Rząd

- Rada Państwa

- Związki Zawodowe

- ZSL

- PRON

- Milicja

- PZPR

- SD

- Opozycja /tabela wg badań VI‘85, XII‘85, VII‘86/

PARTIA W ZAKŁADZIE PRACY

OPINIE O CZŁONKACH PZPR

Dlaczego Pana(i) zdaniem ludzie należą do PZPR?

ZAINTERESOWANIE SPOŁECZNE ŻYCIEM PARTII

Badanym przedstawiono listę nazwisk z prośbą o ocenę w dwóch wymiarach:

- popularność danej osoby

- sympatia lub antypatia

Osoby znaczące w życiu publicznym:

- K. Barcikowski

- J. Baryła

- S. Ciosek

- J. Czyrek

- J. Dobraczyński

- M. Gorbaczow

- M. Gorywoda

- J. Glemp

- J. Główczyk

- M. Janiszewski

- Jan Paweł II

- W. Jaruzelski

- C. Kiszczak

- Z. Komender

- R. Malinowski

- T.W. Młyńczak

- Z. Michałek

- Z. Messner- A. Miodowicz

- M. Orzechowski

- T. Porębski

- M. F. Rakowski

- R. Reagan

- F. Siwicki

- Z. Szałajda

- J. Urban

- L. Wałęsa

- M. Woźniak /tabela wg sympatii, antypatii, nieznajomości z badań VII‘86, XII‘85/

Czy działalność W. Jaruzelskiego, J. Glempa, L. Wałęsy jest zgodna z interesem społecznym i dobrze służy społeczeństwu? /tabela/

Czy działalność niżej wymienionych instytucji i organizacji dobrze służy społeczeństwu i jest zgodna z jego interesami?

- Kościół

- Wojsko

- Sejm

- Rada Państwa

- Rząd (Rada Ministrów)

- związki zawodowe

- PZPR

- MO

- PRON

- Opozycja

/tabela: akceptacja, brak akceptacji, brak zdania wg badań VII ‘86, XII ‘85, VI ‘85/

Przedmiotem analizy są publikacje dotyczące atestacji stanowisk pracy i związanego z nią przeglądu funkcjonowania struktur organizacyjnych w administracji państwowej i gospodarce.

Ukazywały się w one prasie w okresie lipiec - wrzesień ‘86.

Analiza odpowiedzi na pytanie:

Jak Pan(i) sądzi, czego w tej chwili najbardziej potrzebują Polska i Polacy?

JĘZYK I FORMA WYPOWIEDZI

TREŚĆ WYPOWIEDZI

Jak Pan(i) sądzi, czego w tej chwili najbardziej potrzebują Polska i Polacy?

- problemy gospodarcze dotyczące funkcjonowania systemu ekonomicznego, zasady i prawa ekonomii

- sytuacja materialna, zarobki, renty, poziom życia obywateli

- handel wewnętrzny, rynek, reglamentacja, ceny , zaopatrzenie

- polityka społeczna, problematyka zdrowia, ochrona środowiska naturalnego, nauka, kultura, oświata, patologie społeczne

- system społeczno-polityczny, polityka zagraniczna, funkcjonowanie władzy i instytucji państwowych, sytuacja wewnętrzna, relacje władza - społeczeństwo, opozycja polityczna i wolności obywatelskie

Tematy najczęściej poruszane (na pierwszym miejscu)

- spokój w kraju

- zaopatrzenie rynku

- stabilizacja gospodarcza

- poprawa warunków życia

- dyscyplina pracy

- system płac

- zmiana sposobu zarządzania

- problemy budownictwa

- stosunek władza - społeczeństwo

- sytuacja międzynarodowa, pokój

- stabilizacja cen

ORIENTACJE POLITYCZNE

Wyróżniliśmy cztery typy orientacji politycznych (na podstawie analizy wypowiedzi)

- afirmująca władzę i ustrój

- akceptująca władzę z pewnymi zastrzeżeniami

- krytyczna wobec władzy i jej posunięć

- opozycyjna wobec władzy i ustroju /omówienie w tekście/

Tabele - układ podstawowych cech społeczno-demograficznych:

- wiek

- miejsce zamieszkania

- wykształcenie

- przynależność do organizacji społeczno-politycznych

- przynależność do związków zawodowych istniejących w przeszłości

- stosunek do religii

- ocena własnej sytuacji materialnej

Orientacje polityczne:

- prosocjalistyczna

- akceptująca władzę z pewnymi zastrzeżeniami

- krytyczna wobec władzy

- opozycyjna

- niemożliwa do interpretacji

Przewidywany kierunek rozwoju sytuacji gospodarczej wg orientacji politycznych - tabela

Przewidywany kierunek rozwoju sytuacji politycznej wg orientacji politycznych - tabela

Jakie problemy są w chwili obecnej najważniejsze dla Polski i Polaków?

Badane sfery:

- ogólnogospodarcza

- materialnych warunków bytu

- polityczna

- funkcjonowania przedsiębiorstwa

- funkcjonowania życia społecznego

Kogo badani winią za kłopoty i trudności dnia codziennego, za istniejący stan rzeczy?

- rząd

- społeczeństwo

- władze terenowe

- ustrój

- PZPR

- kryzys

Co nas w codziennym życiu cieszy, daje zadowolenie?

Oczekiwania wobec rządu i władz

Odpowiedzialni za kłopoty i trudności dnia codziennego

- Rząd

- Społeczeństwo

- Władze terenowe, resortowe

- Ustrój, system

- PZPR

- Kryzys

Typy nastawień do rzeczywistości politycznej i gospodarczej

- optymizm

- przekonanie o stagnacji

- pesymizm

Aneks

Szczegółowy rozkład wypowiedzi na pytanie o najważniejsze problemy Polski i Polaków oraz ranga nadawana poszczególnym problemom /I, V, IX‘84, III/IV, VII‘86/

1. Zjawiska patologiczne groźne dla społeczeństwa

Zjawiska patologiczne - stopień zagrożenia: bardzo groźne, umiarkowanie groźne, niegroźne

- Pijaństwo

- Przestępstwa gospodarcze /afery/

- Przestępczość młodocianych

- Narkomania

- Znieczulica społeczne, obojętność na sprawy i problemy innych ludzi

- Łapownictwo - załatwianie spraw w urzędach za pieniądze i prezenty

- Marnotrawstwo (urządzeń, surowców, czasu, pieniędzy) w zakładach pracy

- Nadużywanie zajmowanych stanowisk

- Picie alkoholu w miejscu pracy

- Praca "byle jaka"

- Uchylanie się od pracy (pasożytnictwo społeczne)

- Spekulacja - odsprzedaż towarów z zyskiem

- Kradzieże w miejscu pracy (wynoszenie "potrzebnych" sobie detali i materiałów)

- Obojętność, brak zaangażowania

- Chęć dorobienia się za wszelką cenę

- "Fucha" w czasie pracy

- Załatwianie własnych spraw w czasie pracy

2. Ocena działań władz i instytucji na rzecz ograniczenia zasięgu zjawisk patologicznych i ich zwalczania

Organizacje, instytucje i organy - ocena działalności na rzecz ograniczania i zwalczania zjawisk patologicznych

- Milicja

- Wyspecjalizowane organizacje społeczne , np.. MONAR, komitety antyalkoholowe

- Służba zdrowia

- Inspekcja Robotniczo-Chłopska

- Prokuratura

- Sejm

- Rząd, władze centralne

- PZPR

- Organizacje młodzieżowe

- Prasa, radio, telewizja

- Kościół

- Szkoła

- Kierownictwo zakładu pracy

- Samorządy mieszkańców

- Sami obywatele

3. Opinie o przyczynach patologii społecznej i drogach jej zwalczania

Zjawiska sprzyjające rozpowszechnianiu się patologii

Karno-represyjne:

- słaba praca milicji, "przymykanie oka" na wiele spraw

- łagodne kary

- słaby nadzór, słaba kontrola środowisk zagrożonych

- niedoskonałe, nie dość dobre przepisy prawne

Społeczne:

- praca zawodowa kobiet, brak nadzoru nad dziećmi i młodzieżą

- trudne warunki życia

- brak perspektyw życiowych

- brak celów, ideałów życiowych

- Inne:

- niski poziom kultury części społeczeństwa

- negatywne cechy narodowe

- zbyt duża liczba rozwodów

- nieudolność władz centralnych

Postulowane środki przeciwdziałania:

- Zaostrzanie kar, wzmożenie represyjności

- Doskonalenie pracy organów ścigania

- Odpowiednie wychowanie młodzieży

- Podjęcie akcji zapobiegawczych, profilaktycznych

- Uaktywnienie całego społeczeństwa w zwalczaniu patologii

- Egzekwowanie praw z taką samą jak dotąd surowością

Propozycje rozwiązań zmierzających do ograniczenia zjawisk patologii społecznej

- Wprowadzić przymusowe leczenie alkoholików

- Przywrócić sprzedaż alkoholu na kartki

- Zlikwidować całkowicie produkcję alkoholu, wprowadzić prohibicję

- Znacznie podnieść ceny alkoholu

- Pasożytów społecznych, "niebieskie ptaki", kierować do obozów pracy

- Wprowadzić wysokie kary pieniężne za marnotrawstwo i niegospodarność w zakładzie pracy

- Zmienić kodeks karny, wprowadzić znacznie surowsze kary za popełnienie przestępstw

- Zlikwidować indywidualną uprawę maku

- Utrudnić rozwody

Aneks - cechy społeczno-demograficzne badanych

DEFINIOWANIE I OCENA OPOZYCJI

Potoczne pojmowanie opozycji

Co w warunkach Polski współczesnej znaczy słowo opozycja, kim są ludzie, których można zaliczyć do opozycji, jakiego rodzaju i charakteru działalność może być nazwana opozycyjną? /omówienie w tekście odpowiedzi na pytanie otwarte/ oraz w aneksie

Stosunek do opozycji

Wpływ opozycji na sytuację w kraju:

- bardzo duży

- duży

- niewielki

- praktycznie żaden

- brak zdania /omówienie w tekście/

Ocena zgodności działań opozycji z interesem społecznym:

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- zdecydowanie nie

- trudno powiedzieć /tabela wg badań VI‘85, XII‘85, VII‘86/

Postulaty co do sposobu postępowania władzy wobec działalności opozycji:

- dopuszczać bez ograniczeń

- kontrolować i ograniczać

- energicznie zapobiegać i karać

- brak zdania /tabela/

Typy definicji:

- przyzwolenie (z opisem lub bez)

- dystansowanie się:

- działanie przeciw władzy

- działanie nielegalne

- potępienie ( z opisem lub bez)

- oceny nie sklasyfikowane lub brak zdania /tabela wg postulatów co do sposobu postępowania władzy wobec opozycji/ oraz /tabela wg stosunku do działalności opozycji/

Rodzaj postawy:

- aprobata

- przyzwolenie z zastrzeżeniami

- dystansowanie się

- ocena krytyczna

- potępienie

- brak postawy /tabela wg typu definicji i osobistego stosunku/ oraz /tabela wg typu definicji i postulatu wobec władz/

STOSUNEK DO PODZIEMIA

Treść twierdzeń:

- Występują w obronie społeczeństwa, walczą o słuszne, ważne sprawy Polaków

- Mają koncepcje, które wprowadzone w życie mogłyby przyczynić się do wyjścia z kryzysu

- wskazują na błędy władzy i tym samym przyczyniają się do poprawy sytuacji kraju

- Ich koncepcje są niemożliwe do wprowadzenia w życie

- ich działalność nie ma żadnego znaczenia

- Ich działalność przyczynia się do zakłócenia spokoju i porządku społecznego

- ich działalność służy interesom wrogów Polski

- ich działalność utrudnia wyprowadzenie kraju z kryzysu

- ich działalność utrudnia proces demokratyzacji

- głoszone przez nich hasła są jedynie parawanem dla działalności antysocjalistycznej /tabela wg badań XII‘85, VII‘86/

Stosunek do działalności podziemia;

- bezwzględna aprobata

- względna aprobata

- potencjalna aprobata

- bezwzględna aprobata, a zarazem lekceważenie

- bezwzględna aprobata i ambiwalencja

- potencjalna aprobata, a zarazem lekceważenie

- potencjalna aprobata i ambiwalencja

- lekceważenie

- lekceważenie i potępienie

- potępienie /tabela wg badań XII‘85, VII‘86/

OPINIE O KARANIU ZA DZIAŁALNOŚĆ ANTYUSTROJOWĄ

ANEKS

Charakterystyka opozycji podawana w odpowiedziach na pytanie otwarte