DEFINIOWANIE I OCENA OPOZYCJI

Potoczne pojmowanie opozycji

Co w warunkach Polski współczesnej znaczy słowo opozycja, kim są ludzie, których można zaliczyć do opozycji, jakiego rodzaju i charakteru działalność może być nazwana opozycyjną? /omówienie w tekście odpowiedzi na pytanie otwarte/ oraz w aneksie

Stosunek do opozycji

Wpływ opozycji na sytuację w kraju:

- bardzo duży

- duży

- niewielki

- praktycznie żaden

- brak zdania /omówienie w tekście/

Ocena zgodności działań opozycji z interesem społecznym:

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- zdecydowanie nie

- trudno powiedzieć /tabela wg badań VI‘85, XII‘85, VII‘86/

Postulaty co do sposobu postępowania władzy wobec działalności opozycji:

- dopuszczać bez ograniczeń

- kontrolować i ograniczać

- energicznie zapobiegać i karać

- brak zdania /tabela/

Typy definicji:

- przyzwolenie (z opisem lub bez)

- dystansowanie się:

- działanie przeciw władzy

- działanie nielegalne

- potępienie ( z opisem lub bez)

- oceny nie sklasyfikowane lub brak zdania /tabela wg postulatów co do sposobu postępowania władzy wobec opozycji/ oraz /tabela wg stosunku do działalności opozycji/

Rodzaj postawy:

- aprobata

- przyzwolenie z zastrzeżeniami

- dystansowanie się

- ocena krytyczna

- potępienie

- brak postawy /tabela wg typu definicji i osobistego stosunku/ oraz /tabela wg typu definicji i postulatu wobec władz/

STOSUNEK DO PODZIEMIA

Treść twierdzeń:

- Występują w obronie społeczeństwa, walczą o słuszne, ważne sprawy Polaków

- Mają koncepcje, które wprowadzone w życie mogłyby przyczynić się do wyjścia z kryzysu

- wskazują na błędy władzy i tym samym przyczyniają się do poprawy sytuacji kraju

- Ich koncepcje są niemożliwe do wprowadzenia w życie

- ich działalność nie ma żadnego znaczenia

- Ich działalność przyczynia się do zakłócenia spokoju i porządku społecznego

- ich działalność służy interesom wrogów Polski

- ich działalność utrudnia wyprowadzenie kraju z kryzysu

- ich działalność utrudnia proces demokratyzacji

- głoszone przez nich hasła są jedynie parawanem dla działalności antysocjalistycznej /tabela wg badań XII‘85, VII‘86/

Stosunek do działalności podziemia;

- bezwzględna aprobata

- względna aprobata

- potencjalna aprobata

- bezwzględna aprobata, a zarazem lekceważenie

- bezwzględna aprobata i ambiwalencja

- potencjalna aprobata, a zarazem lekceważenie

- potencjalna aprobata i ambiwalencja

- lekceważenie

- lekceważenie i potępienie

- potępienie /tabela wg badań XII‘85, VII‘86/

OPINIE O KARANIU ZA DZIAŁALNOŚĆ ANTYUSTROJOWĄ

ANEKS

Charakterystyka opozycji podawana w odpowiedziach na pytanie otwarte

ZAINTERESOWANIE X ZJAZDEM

Zainteresowanie X Zjazdem

- specjalnie je śledziłem

- w miarę uważnie słuchałem lub czytałem

- coś o tym słyszałem, czytałem

- nie interesowałem się /tabela wg cech społeczno-demograficznych badanych/ oraz /tabela wg badań III‘86, V‘86, VII‘86 dla pracowników gospodarki uspołecznionej/ oraz /tabela wg badań III‘86, V‘86, VII‘86 dla członków PZPR, bezpartyjnych/

Zainteresowanie X Zjazdem:

- bardzo duże i duże

- małe

- brak /tabela wg kategorii społeczno-zawodowych/

GŁÓWNE ŹRÓDŁA INFORMACJI O X ZJEŹDZIE

Główne źródła informacji o X Zjeździe:

- telewizja

- prasa

- polskie radio

- rozmowy z kolegami w zakładzie pracy

- rozmowy ze znajomymi, członkami rodziny

- rozmowy z ludźmi, którzy znają lub interesują się polityką

- wypowiedzi i informacje przypadkowe

- obce, zachodnie rozgłośnie radiowe /omówienie w tekście/

Czy na X Zjeździe przedstawiono prawdziwy obraz partii/ gospodarki / warunków życia ludzi/ tego, co myślą i czują Polacy:

- zdecydowanie tak

- raczej tak

- raczej nie

- zdecydowanie nie

- trudno powiedzieć /tabela/

Skuteczna realizacja postanowień zależy od:

- ludzi, całego społeczeństwa

- zmiany stosunku do pracy

- mądrej polityki władz

- zmiany systemu zarządzania

- partii, jej konsekwentnego działania

- postawy i konsekwencji w działaniu kadry kierowniczej

- zaufania i poparcia społecznego dla władzy

- dyscypliny społecznej

- usunięcia ze stanowisk ludzi nieuczciwych

- zmiany systemu płac /omówienie w tekście/

OCZEKIWANIA I NADZIEJE ZWIAZANE Z X ZJAZDEM

Stosunek do tezy: X Zjazd stworzył (stworzy) nadzieję na szybszy rozwój kraju:

- tak

- raczej tak

- trudno powiedzieć

- raczej nie

- nie /tabela wg kategorii społeczno-zawodowych, przynależności partyjnej/

Oczekiwania i nadzieje związane z X Zjazdem:

- bardzo duże i duże

- niewielkie

- żadne

- trudno powiedzieć /tabela wg kategorii społeczno-zawodowych, przynależności partyjnej/

Opinie na temat aresztowania Zbigniewa Bujaka /omówienie w tekście/

Czy Pana zdaniem stało się dobrze, czy też źle, ze aresztowano Z. Bujaka?

- stało się dobrze

- stało się źle

- brak zdania /omówienie w tekście/

Argumentacja ocen. Stało się dobrze, Bujak to:

- przeszkoda w stabilizacji społeczno-politycznej kraju

- uosobienie mitu "Solidarności"

- człowiek łamiący prawo

- zdrajca, szpieg na usługach Zachodu /omówienie w tekście/

Stało się źle, Bujak to:

- obrońca wolności, prawdy

- przedstawiciel opozycji

- kozioł ofiarny

- człowiek, który zbłądził /omówienie w tekście/

Co wśród ludzi, z którymi styka się Pan(i) na co dzień, mówiło się na temat akcji wysyłania koców i śpiworów dla bezdomnych w Nowym Jorku?

/omówienie w tekście/

Czy Pana(i) zdaniem akcja ta była potrzebna?

- zwolennicy

- przeciwnicy

- nie mam zdania

/omówienie w tekście/

Wypowiedzi zwolenników, respondentów popierających akcję wysyłki koców i śpiworów:

- Argumenty polityczne

-- celna riposta na posunięcie rządu USA

-- manifestacja naszej godności, dumy narodowej

- Argumenty humanitarne, charytatywne

/omówienie w tekście; cytowanie wypowiedzi respondentów/

Wypowiedzi przeciwników wyrażających dezaprobatę dla przedsięwzięcia:

- Argumenty polityczne

-- decyzja ośmieszająca

-- wpłynie to na pogorszenie stosunków Polska - USA, a my potrzebujemy ich pomocy

- Argumenty ekonomiczne

-- jesteśmy biedni

-- Ameryka jest bogata, nie potrzebuje pomocy

/omówienie w tekście, cytowanie wypowiedzi respondentów/

ODCZUCIA NA TEMAT ZADAŃ PROKURATURY

Czy Pana zdaniem poza prowadzeniem śledztw, nadzorowaniem dochodzeń oraz oskarżaniem przed sądem prokurator ma obowiązek wykonywania jakichś innych zadań?

- nie wiem

- zadania prokuratora ograniczają się do wymienionych

- tak

/omówienie w tekście/

Załóżmy, że znalazł się Pan w roli poszkodowanego przez osobę prywatną bądź instytucję. Które z niżej wymienionych dróg załatwienia sprawy uznałby Pan za najbardziej skuteczne w sytuacji, gdy zostały wyczerpane wszelkie możliwości ugodowego rozwiązania konfliktu?

- zgłoszenie sprawy do prokuratury

- działanie w odpowiednim urzędzie

- złożenie sprawy do sądu

- napisanie skargi do radia, TV lub prasy

- zwrócenie się do organizacji społecznej lub politycznej

- zwrócenie się do MO

/omówienie w tekście/

OPINIE O DZIAŁALNOŚCI PROKURATURY

Załóżmy, ze do prokuratury wpłynęły doniesienia o wymienionych niżej przestępstwach. Jak prokurator, Pana zdaniem, zaangażuje się w wyjaśnienie tych spraw?

Rodzaje przestępstw:

- spekulacja

- napaść na taksówkarza

- rozpowszechnianie ulotek przeciwko władzy

- kradzież prywatnego samochodu

- obraza funkcjonariusza MO

- produkowanie bimbru

- przyjęcie łapówki przez urzędnika państwowego

- kradzież mienia społecznego

/tabela wg zaangażowania prokuratora/

Osoby, które w opinii badanych są lepiej traktowane w prokuraturze, można zaliczyć do grup:

- wysoko postawionych w hierarchii władz państwowych

- mających znajomości, układy

- zamożnych, których stać na łapówki

- o wysokiej pozycji społecznej

/omówienie w tekście/

Osoby, które w opinii badanych mogą liczyć na umorzenie sprawy, można zaliczyć do grup:

- wysoko postawionych w hierarchii władz państwowych

- mających odpowiednie znajomości, "ustosunkowanych"

- zamożnych, których stać na łapówkę

- działaczy partyjnych, pracowników aparatu partyjnego

- pracowników MO, SB i wojska

- mających znajomych w wymiarze sprawiedliwości

/omówienie w tekście/

OBRAZ PROKURATORA

Cechy i zachowania pozytywne przypisywane większości prokuratorów:

- wysokie kwalifikacje zawodowe

- rzetelność, dociekliwość

- szacunek społeczny, poważanie

- bezstronność, obiektywizm

- sprawiedliwość decyzji

- kulturalne, godne traktowanie podejrzanych

/tabela/

Cechy i zachowania negatywne przypisywane większości prokuratorów:

- chęć udowodnienia winy za wszelką cenę

- napastliwość mów oskarżycielskich

- podatność na naciski z góry

- naciski na sędziego

- bezduszność, znieczulica

- branie łapówek

- brutalność w trakcie dochodzeń, przesłuchań

/tabela/ oraz /tabela wg przynależności do PZPR/

SPOŁECZNA GOTOWOŚĆ DO WSPÓŁDZIAŁANIA Z MILICJĄ LUB PROKURATURĄ W UJAWNIANIU PRZESTĘPSTW

Załóżmy, że wie Pan o popełnieniu jakiegoś przestępstwa. Czy w każdym wypadku byłby Pan skłonny powiadomić odpowiednie władze (milicję lub prokuraturę)?

/omówienie w tekście/

Aneks - charakterystyka społeczno-demograficzna badanej zbiorowości

OCENA SPRAWIEDLIWOŚCI

Ocena równości szans przed sądem:

- przekonanie, ze panuje równość

- szanse są różne dla różnych osób

- brak zdania

/omówienie w tekście/

Najczęściej wymieniane przyczyny nierównych szans przed sądem:

- materialne

- stratyfikacyjne

- pozaformalne

- prawne

- polityczne

/omówienie w tekście/

Jak zachowa się sąd wobec konfliktu pracownika z zakładem pracy:

- sąd podejmie sprawiedliwą bezstronną decyzję

- sąd w większym stopniu będzie bronić interesów zakładu pracy

- sąd w większym stopniu będzie bronić interesów pracownika

/omówienie w tekście/

Czy każdego spotka jednakowa kara za popełnienie takiego samego przestępstwa:

- wyroki dla osób reprezentujących różne zawody nie będą jednakowe

- wyrok sądu będzie jednakowy w każdym przypadku

/omówienie w tekście/

Lista zawodów, których przedstawiciele otrzymają wyrok najsurowszy / najłagodniejszy (zdaniem respondentów):

- działacz byłej "Solidarności"

- robotnik

- rolnik

- właściciel prywatnego zakładu

- ksiądz

- oficer wojska

- funkcjonariusz MO

- dyrektor przedsiębiorstwa

- minister

- działacz partyjny

- znany aktor

- syn adwokata

/omówienie w tekście/

STOSUNEK DO SĄDÓW I OCENA ICH FUNKCJONOWANIA

Przyczyny rezygnacji z drogi sądowej:

- niechęć do publicznego rozstrzygania osobistych, rodzinnych spraw

- przewlekłość postępowania sądowego

- duże koszty adwokackie

- duże koszty sądowe

- chęć uniknięcia emocji, zdenerwowania

- niechęć do wszelkich urzędów

- brak wiary w sprawiedliwość

- brak wiary w skuteczność

- obawa przed opinią środowiska

/omówienie w tekście/

Stosunek do występowania w sądzie w charakterze świadka / wnoszącego skargę:

- zdecydowana obojętność

- pewna obojętność

- pewna niechęć

- zdecydowana niechęć

- trudno powiedzieć

/tabela/

Przyczyny niesłusznych wyroków:

- pomyłki sądowe

- znajomości, układy

- złe prawo dające możliwości różnej interpretacji

- społeczna pozycja i sytuacja sadzonych

- skład sędziowski

- niejednakowe szanse obrony dla oskarżonych

/omówienie w tekście/

OCENA KADRY SĘDZIOWSKIEJ

Czy wymienione cechy charakteryzują większość sędziów?

Cechy i zachowania pozytywne:

- wysokie kwalifikacje zawodowe

- szacunek społeczny, prestiż

- wysoka kultura osobista

- rzetelność, dociekliwość

- dobra sytuacja materialna

- bezstronność, obiektywizm

- wydawanie sprawiedliwych wyroków

- kulturalne, godne traktowanie oskarżonego

Cechy i zachowania negatywne:

- podatność na naciski z góry

- "uzgadnianie" wyroków z różnymi organizacjami

- wydawanie wyroków, które będą się podobały przełożonym

- branie łapówek

- wydawanie wyroków zależnie od własnego nastroju

- bezduszność, znieczulica

Inne:

- współczucie, litość wobec oskarżonego

- obawa, strach przed zemstą oskarżonych

/tabela/

Zawód dla dziecka, które ukończyło studia prawnicze:

- adwokat

- radca prawny

- żaden zawód prawniczy

- pracownik naukowy

- sędzia

- notariusz w biurze notarialnym

- pracownik administracji państwowej

- prokurator

- oficer MO

/omówienie w tekście/

PROPOZYCJE ZMIAN I USPRAWNIEŃ WYSUWANE POD ADRESEM SĄDÓW

Propozycje dotyczące zasad funkcjonowania sadownictwa:

- sprawiedliwość wyroków

- sprawność działania

- niezawisłość, niezależność

- zwiększenie rzetelności i dociekliwości w prowadzeniu spraw

- zlikwidowanie łapownictwa w sądach

- dbałość o odpowiedni dobór kadry sędziowskiej

- lepsze traktowanie petentów i oskarżonych

/omówienie w tekście/

PODSUMOWANIE

Aneks - charakterystyka społeczno-demograficzna badanej zbiorowości

Deklaracje przeciwdziałania nieprawidłowościom:

- tak z pewnością

- tak, ale gdy inni ludzie staną po mojej stronie

- nie, bo nie warto się narażać

- nie, bo nic to nie zmieni

/tabela wg należących do PZPR i nie należących do PZPR/

Instytucje i organizacje postrzegane jako sojusznicy w przeciwdziałaniu nieprawidłowościom:

- Władze terenowe, kierownictwo zakładu

- Milicja Obywatelska

- NIK

- IRCH

- Związki zawodowe

- instancje partyjne

- rada narodowa, radni

- Sejm, posłowie

- Kościół

- PRON

/tabela/ oraz /tabela z wyszczególnieniem grup respondentów zwracających się o pomoc w przeciwdziałaniu złu w porównaniu do pozostałych częściej lub rzadziej/

Poczucie wpływu na bieg wydarzeń:

- w zakładzie pracy

- w miejscu zamieszkania

- w kraju

/tabela/

ATESTACJA STANOWISK

Rodzaj działania:

- doprowadzenie do sytuacji, że płaca zależy od tego, co kto zrobił, a  nie od tego, jakie zajmuje stanowisko

- sprawdzenie, czy wszystkie stanowiska pracy są dobrze zorganizowane

- sprawdzenie, czy wszystkie stanowiska pracy są potrzebne

- sprawdzenie, czy wszyscy na swoich stanowiskach pracy osiągają dostateczną wydajność

- przesunięcie osób z administracji i działów obsługi produkcji do pracy bezpośrednio produkcyjnej

- zmniejszenie liczby stanowisk kierowniczych

- spowodowanie odejścia wielu ludzi ze stanowisk kierowniczych do innej pracy /tabela/

BRYGADY PARTNERSKIE

Najczęściej wymieniane zalety pracy w brygadach partnerskich:

- właściwe powiązanie płacy z pracą

- możliwość uzyskania większych zarobków

- możliwość rzetelniejszej pracy

- lepsza atmosfera pracy

- poczucie samodzielności, niezależności

- sprawiedliwy podział pracy /omówienie w tekście/

Obawy związane z pracą w brygadach partnerskich:

- niedostateczna, mało wyczerpująca informacja o założeniach i zasadach działania tego systemu

- niemożność jego stosowania we wszystkich zakładach

- tworzenie fikcji organizacyjnej

- możliwość powstawania kumoterstwa

- nieprzygotowanie ludzi do pracy w takim systemie

- fakt, że nie wszyscy mogą pracować w takim systemie ze względu na warunki osobiste

- niedostateczne jeszcze sprawdzenie go w praktyce /omówienie w tekście/

ZESPOŁY GOSPODARCZE

Zalety zespołów gospodarczych:

- uzyskanie dodatkowych zarobków przez pracowników i korzyści dla zakładów

- właściwy sposób łączenia wydajnej pracy ze sprawiedliwą płacą

- istotna zmiana w organizacji pracy, pozwalająca na uruchomienie rezerw

Negatywne zjawiska związane z funkcjonowaniem zespołów gospodarczych

- uprzywilejowanie pracowników mających układy i znajomości w przedsiębiorstwie

- pozorne zwiększanie wydajności pracy

- skłócenie załogi i wprowadzenie zamieszania

- bezkrytyczne podejście kierownictwa zakładu do wytycznych płynących z góry

- dezorganizacja produkcji /omówienie w tekście/

Aneks - struktura procentowa badanych wg cech socjodemograficznych

ZAINTERESOWANIE (X Zjazdem PZPR)

Stopień zainteresowania przemówieniami (W. Jaruzelskiego, M. Gorbaczowa, Z. Messnera)

- słuchałem, czytałem w całości

- słuchałem, czytałem fragmenty

- nie słuchałem, nie czytałem

- wcale się tym nie interesowałem /tabela/ oraz /tabela wg przynależności organizacyjnej, miejsca zamieszkania, wieku, wykształcenia, stosunku do wiary/

OCENA

Referat programowy W. Jaruzelskiego

Przemówienie M. Gorbaczowa

Referat rządowy premiera Z. Messnera

Aneks - opis próby

Przedmiotem analizy są opinie członków kierownictwa przedsiębiorstw o samorządności pracowniczej oraz wpływ, jaki niektóre ich cechy społeczno-demograficzne wywierają na sposób postrzegania funkcji samorządu.

OPINIE O SAMORZĄDNOŚCI PRACOWNICZEJ

Nastawienie załóg przedsiębiorstw wobec działających w nich rad pracowniczych:

- przychylne

- raczej przychylne

- obojętne

/omówienie w tekście/

WPŁYW CECH SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNYCH CZŁONKÓW KIEROWNICZEGO GREMIUM NA ICH WYOBRAŻENIE O FUNKCJONOWANIU SAMORZĄDU

Przewodniczący rady pracowniczej:

- wiek

- płeć

- wykształcenie

- przynależność partyjna

- przynależność związkowa

Dyrektor przedsiębiorstwa

- wiek

- wykształcenie

- przynależność partyjna i związkowa

I sekretarz KZ PZPR

- wiek i płeć

- wykształcenie

Przewodniczący rady zakładowej związku zawodowego