W 2018 roku – w związku z setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości – częściej niż w poprzednich latach poruszaliśmy w naszych badaniach tematykę historii, pamięci społecznej oraz tożsamości narodowej.

W ciągu ponad trzydziestu lat istnienia Centrum Badania Opinii Społecznej wielokrotnie zadawaliśmy Polakom pytania dotyczące historii i pamięci społecznej. O samo Święto Niepodległości pytaliśmy w roku 2008 i 1997.

W ostatnich latach również poruszaliśmy tematy dotyczące postrzegania konkretnych wydarzeń historycznych, np. istnienia zbrojnego podziemia antykomunistycznego, rocznicy chrztu Polski czy powstania warszawskiego, a także ogólniejszej świadomości historycznej Polaków. […]

Jednak od czasu badania „Historia i teraźniejszość”, zrealizowanego w roku 1987 przez zespół pod kierunkiem Piotra Kwiatkowskiego, nie przeprowadziliśmy kompleksowego programu badań dotyczących stosunku do historii i pamięci zbiorowej.

W roku 2018 postanowiliśmy poświęcić tej tematyce więcej uwagi niż zazwyczaj, wydając tom „Opinii i Diagnoz” przedstawiający w możliwie szerokiej perspektywie stosunek polskiego społeczeństwa do przeszłości.

Badania, których wyniki prezentowane są w kolejnych rozdziałach, były przeprowadzone w trzech sondażach: w czerwcu, lipcu i wrześniu 2018 roku, w ramach comiesięcznych badań CBOS „Aktualne problemy i wydarzenia”, na reprezentatywnych próbach około 1000 dorosłych Polaków. Dokładne informacje o badaniu, w ramach którego zadawane były poszczególne pytania, znajdują się na początku każdego rozdziału.

Celem badań, których wyniki przedstawiamy w niniejszym tomie, było pokazanie stosunku dzisiejszych Polaków do przeszłości – zainteresowania nią, oceny konkretnych wydarzeń i postaci, ale także osobistego stosunku do wydarzeń z przeszłości. Poruszamy również tematy jej upamiętnienia oraz szerszą kwestię patriotyzmu i dumy z polskości. Siłą rzeczy Polska i naród polski stanowią centralny punkt odniesienia dla kwestii, o które pytaliśmy, staraliśmy się jednak przedstawić różnorodność pamięci, odwołując się do historii lokalnej i rodzinnej.