Niniejsza praca koncentruje się na problemie nierówności edukacyjnych. Jej głównym celem jest opis relacji łączących selekcje i aspiracje szkolne – które w dużym stopniu określają późniejsze miejsce jednostek w strukturze społecznej – z pochodzeniem społecznym. Termin „selekcje szkolne” jest tu używany zarówno w odniesieniu do doboru i eliminacji uczniów przeprowadzanych przez poszczególne szkoły na podstawie kryteriów instytucjonalnych (takich jak wyniki egzaminów wstępnych czy konkursy świadectw), jak i w odniesieniu do wyborów szkoły (określonego szczebla, typu i poziomu), dokonywanych przez uczniów (lub potencjalnych uczniów).

Analizy prezentowane w kolejnych rozdziałach dotyczą ogółu uczniów ostatnich klas polskich szkół ponadgimnazjalnych (badania stanowiące podstawę niniejszych rozważań, zostały przeprowadzone jeszcze przed reformą systemu oświaty z 2017 r. likwidującą gimnazja), a także odnoszą się do węższych zbiorowości – uczniów ostatnich klas polskich liceów oraz uczniów ostatnich klas liceów warszawskich. Opis trzech populacji, z których każda kolejna jest częścią poprzedniej, pozwala na zaobserwowanie, co różni licealistów od uczniów innych typów szkół ponadgimnazjalnych, a także, co odróżnia licealistów warszawskich od licealistów z całej Polski.

Analizy prezentowane w drugiej i trzeciej części pracy zostały przeprowadzone na podstawie danych z dwóch badań sondażowych – przeprowadzonego przez Centrum Badania Opinii Społecznej we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii badania ogółu uczniów ostatnich klas polskich szkół ponadgimnazjalnych („Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież – Młodzież 2016”) oraz przeprowadzonego przez studentów Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego pod opieką prof. Mirosławy Grabowskiej badania uczniów ostatnich klas liceów warszawskich („Świat licealnej młodzieży, czyli seks, studia, Facebook i polityka”).