CO WIEMY O ZBRODNI W JEDWABNEM?

Czy słyszał(a) Pan(i) o zbrodni popełnionej w 1941 roku w Jedwabnem?

- Tak

- Nie /tabela aneksowa/

Kto był ofiarą tej zbrodni?

- Żydzi z Jedwabnego i okolic, polscy Żydzi, rodziny żydowskie i inne określenia wskazujące na to, że ofiarami byli Żydzi i tylko Żydzi

- Żydzi i Polacy

- Polacy

- Inne określenia

- Trudno powiedzieć, nie wiem

- Nie słyszeli o zbrodni w Jedwabnem

Kto, Pana(i) zdaniem, był sprawcą tej zbrodni?

- Niemieccy okupanci, faszyści, naziści, hitlerowcy, gestapowcy - wypowiedzi wskazujące na nich jako jedynych sprawców zbrodni

- Niemieccy okupanci przy pomocy Polaków, np. hitlerowcy i Polacy, Gestapo z miejscowymi Polakami, podobno Niemcy i Polacy, Niemcy przy współudziale nielicznych Polaków, Niemcy i Polacy

- Niemieccy okupanci przy współudziale polskich kolaborantów, polskiej policji i folksdojczów

- Polacy pod nadzorem, presją, za namową, z inspiracji, z udziałem niemieckich okupantów – akcent na Polaków jako sprawców

- Być może Polacy – wypowiedzi wskazujące na to, że trzeba poczekać na dowody, na zakończenie śledztwa, lub zawierające nadzieję, iż śledztwo oczyści Polaków, np. mam nadzieję, że Niemcy

- Polacy – wypowiedzi bez wątpliwości

- Inne, np. Rosjanie, sowieci

- Trudno powiedzieć

- Nie słyszeli o zbrodni w Jedwabnem /tabela aneksowa/

REAKCJA NA WIADOMOŚĆ O ZBRODNI W JEDWABNEM

Instytut Pamięci Narodowej wszczął ostatnio śledztwo w sprawie wymordowania w jednym z pierwszych dni niemieckiej okupacji niemal wszystkich mieszkańców miasteczka Jedwabne, którzy byli Żydami. Materiały archiwalne oraz inne dane historyczne znane w chwili podjęcia śledztwa wskazują na udział w tej zbrodni Polaków – zwykłych mieszkańców tego miasteczka.

Współcześni Polacy bardzo różnie reagują na wiadomość o tej zbrodni, a jakie odczucia budzi ona u Pana(i) osobiście?

Z niżej wymienionych opisów proszę wybrać trzy, które najlepiej odzwierciedlają Pana(i) osobistą reakcję na tę wiadomość. Spośród wybranych określeń proszę wskazać jedno, które najtrafniej opisuje Pana(i) osobistą reakcję na wiadomość o zbrodni w Jedwabnem:

- Jest mi żal, że ludzie ludziom zgotowali taki los

- Wątpię, czy rzeczywiście Polacy są sprawcami tej zbrodni

- Potępiam sprawców tej zbrodni

- Współczuję Żydom - ofiarom zbrodni i ich rodzinom

- Niezależnie od tego, co wydarzyło się w Jedwabnem, potępiam wszelkie przejawy antysemityzmu

- Jestem zaskoczony(a), nie wiedziałe(a)m, że Polacy w czasie okupacji mordowali Żydów

- Jestem oburzony(a) na tych, którzy rozpowszechniają takie wiadomości przed zakończeniem śledztwa w tej sprawie

- Współczuję Polakom – dzisiejszym mieszkańcom Jedwabnego

- Jestem oburzony(a) na tych, którzy szkalują dobre imię Polski i Polaków

- Jako Polakowi/Polce jest mi wstyd, że doszło do tej zbrodni

- Jestem przerażony(a), że w zbrodni wzięli udział ludzie wierzący

- Współczuję Polakom, którzy uczestniczyli w tej zbrodni

- Nie obchodzi mnie to, jest mi to obojętne

- Zainteresowała mnie ta sprawa

- Niezależnie od tego, co wydarzyło się w Jedwabnem, czuję niechęć do wszystkich Żydów

- Jako Polak/Polka czuję się współwinny(a) tej zbrodni

- Trudno powiedzieć

/tabela/ oraz /tabela wg postrzegania, kto był sprawcą zbrodni/ oraz /tabela aneksowa/

AKT ŻALU I PRZEPROSIN

Jak Pan(i) uważa, czy obecnie żyjący Polacy powinni wyrazić żal i przeprosić naród żydowski za zbrodnię w Jedwabnem czy też nie powinni tego czynić?

- Zdecydowanie powinni

- Raczej powinni

- Raczej nie powinni

- Zdecydowanie nie powinni

- Trudno powiedzieć

/tabela/ oraz /tabela aneksowa/

Uzasadnienia opinii, że Polacy nie powinni wyrażać żalu i przepraszać narodu żydowskiego za zbrodnię w Jedwabnem:

- Zakwestionowanie udziału Polaków w zbrodni w Jedwabnem – Polacy nie popełnili zbrodni w Jedwabnem; nie wiadomo, jaki był ich udział; śledztwo jeszcze trwa; jeśli popełnili zbrodnię, to zrobili to pod presją niemieckich okupantów; Niemcy są sprawcami mordu; nie dokonały tego ani polskie władze, ani polskie organizacje

- Zakwestionowanie idei odpowiedzialności za nie swoje i odległe w czasie czyny - nie ma odpowiedzialności zbiorowej; pokolenie powojenne nie może odpowiadać za czyny pokolenia wojennego; wojna zmniejsza odpowiedzialność; upływ czasu niweluje odpowiedzialność; sprawa przedawniona

- Ze względu na polsko-żydowskie stosunki – Polacy pomagali Żydom w czasie okupacji; Żydzi krzywdzili Polaków w czasie okupacji sowieckiej oraz w czasach stalinowskich; ze względu na negatywne cechy Żydów; Polacy przeprosili już Żydów (Kościół, prezydent Wałęsa)

- Ze względu na martyrologię narodu polskiego – Polacy również byli ofiarami w czasie wojny i nikt ich nie przeprosił za popełnione na nich zbrodnie

- Z powodu bezprzedmiotowości, bezcelowości przeprosin - nie ma za co lub nie ma po co przepraszać

- Inne uzasadnienia

- Trudno powiedzieć

Uzasadnienia opinii, że Polacy powinni wyrazić żal i przeprosić naród żydowski za zbrodnię w Jedwabnem:

- Uzasadnienia podkreślające moralny obowiązek wyrażenia żalu i przeproszenia – żal i przeproszenie ofiary jest moralnym obowiązkiem sprawcy, należy przeprosić za każdą zbrodnię i spróbować naprawić krzywdy, nikt nikogo nie powinien krzywdzić, za każde zło trzeba zadośćuczynić

- Ze względu na los Żydów i wagę pojednania z narodem żydowskim – Żydzi najbardziej ucierpieli w czasie wojny, Żydzi mają takie samo prawo do życia, Żydzi to ludzie i nasi współbracia - jest nam wstyd, że do tej zbrodni doszło, będzie to wyrażenie współczucia dla narodu żydowskiego, powinniśmy ich przeprosić, żeby nie było konfliktów, dla pojednania między naszymi narodami, aby zamknąć bolesne karty historii

- Ze względu na tożsamość narodową lub religijną oraz wynikające z tego poczucie odpowiedzialności za czyny rodaków lub ludzi wierzących – ponieważ zabijali nasi przodkowie, bo to było na terenie Polski, ciąży na nas ta zbrodnia, bo braliśmy w tym udział jako Polacy, patrzyliśmy na to bez udzielenia pomocy albo pomagaliśmy Niemcom w mordowaniu, bo jestem przerażona, że w zbrodni wzięli udział ludzie wierzący, bo tak powinniśmy postąpić jako katolicy, bo tak nakazuje wiara

- Ze względu na wizerunek Polski w świecie i spokój – bo to w bardzo złym świetle stawia nasz naród, trzeba przeprosić ze względu na honor Polski, to budzi szacunek, przeprosin nigdy za wiele, dla spokoju

- Wypowiedzi podkreślające warunkowość poparcia dla ekspiacji - należy wyjaśnić okoliczności zbrodni, udział w niej Polaków, jeśli będzie udokumentowane, udowodnione, że to Polacy, to należy przeprosić

- Inne uzasadnienia

- Trudno powiedzieć

KTO W IMIENIU POLAKÓW POWINIEN DOKONAĆ AKTU EKSPIACJI?

Kto, Pana(i) zdaniem, powinien w imieniu Polaków wyrazić żal i przeprosić naród żydowski za zbrodnię w Jedwabnem?

- Prezydent

- Kościół

- Premier

- Parlament

- Ktoś inny

/tabela/

Kto, Pana(i) zdaniem, powinien w imieniu Polaków wyrazić żal i przeprosić naród żydowski za zbrodnię w Jedwabnem?

(współwystępowanie wskazań)

- Prezydent, premier, parlament, Kościół

- Prezydent

- Prezydent, premier, Kościół

- Prezydent, Kościół

- Prezydent, premier

- Prezydent, premier, parlament

- Inne możliwości

- Żadna z wymienionych instytucji

- Osoby przeciwne przepraszaniu

- Osoby nie mające wyrobionego poglądu w sprawie przeprosin

/tabela/

LIST WYRAŻAJĄCY ŻAL I PRZEPROSINY

Gdyby przygotowano w imieniu Polaków list wyrażający żal i przepraszający naród żydowski za zbrodnię w Jedwabnem, to podpisał(a)by się Pan(i) pod tym listem czy też nie?

- Zdecydowanie podpisał(a)bym się

- Raczej podpisał(a)bym się

- Raczej nie podpisał(a)bym się

- Zdecydowanie nie podpisał(a)bym się

- Trudno powiedzieć

/tabela/ oraz /tabela aneksowa/

MORALNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZBRODNIĘ W JEDWABNEM I ZA ANTYSEMITYZM

Czy Pan(i) jako Polak/Polka poczuwa się czy też nie poczuwa się do moralnej odpowiedzialności za:

* zbrodnię w Jedwabnem

* występujące w Polsce w przeszłości przejawy antysemityzmu, niechęci wobec Żydów

* występujące obecnie w Polsce przejawy antysemityzmu, niechęci wobec Żydów

- Zdecydowanie poczuwam się do moralnej odpowiedzialności

- Raczej poczuwam się do moralnej odpowiedzialności

- Raczej nie poczuwam się do moralnej odpowiedzialności

- Zdecydowanie nie poczuwam się do moralnej odpowiedzialności

- Trudno powiedzieć

/tabela/

ŻYDZI - NASI STARSI BRACIA W WIERZE

Mówi się czasem, że Żydzi to nasi starsi bracia w wierze. Czy zgadza się Pan(i) z tym określeniem czy też nie?

- Zdecydowanie się zgadzam

- Raczej się zgadzam

- Raczej się nie zgadzam

- Zdecydowanie się nie zgadzam

- Trudno powiedzieć

/tabela wg terminów badań VIII‘96, V‘00, IV‘01/ oraz /tabela aneksowa/

Tabele aneksowe