Problematyka postrzegania struktury społecznej pojawia się w naszych badaniach od kilku dekad, praktycznie od początku działalności CBOS. Niniejszy tom stanowi pewną kontynuację i pogłębienie wątków zawartych w opracowaniu Struktura społeczna i jej wymiary opublikowanym w roku 2013 . W tym numerze „Opinii i Diagnoz” wykorzystano dane z badań CBOS zrealizowanych od lipca 2019 roku do marca 2020 roku, a w jednym z rozdziałów (w rozdziale piątym „Komu żyje się najtrudniej”) wykorzystano nieco starsze dane – z lipca 2018 roku. We wszystkich tekstach zawarte są odniesienia i porównania do wcześniejszych badań. Co warte podkreślenia, realizację ostatniego sondażu, do którego odnosimy się w tym tomie, zakończyliśmy jeszcze przed ogłoszeniem stanu epidemii, a okres dzielący dwie publikacje – tę z 2013 roku i obecną – jest dość szczególny ze względu na następującą w nim bardzo dynamiczną poprawę sytuacji gospodarstw domowych.

Czy i jak ta poprawa wpłynęła na postrzeganie struktury społecznej?

HIERARCHIA POWAŻANIA ZAWODÓW

[Pytanie: Prosilibyśmy teraz o ocenę różnych zawodów według poważania i uznania, jakie ma Pan(i) dla nich. Czy ... darzy Pan(i) poważaniem:]

Hierarchia zawodów według poważania społecznego

- Strażak

- Pielęgniarka

- Robotnik wykwalifikowany

- Górnik

- Profesor uniwersytetu

- Lekarz

- Nauczyciel

- Inżynier pracujący w fabryce

- Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie

- Księgowy

- Informatyk, analityk systemów komputerowych

- Oficer zawodowy w randze kapitana

- Właściciel małego sklepu

- Sprzedawca w sklepie

- Pracownik sprzątający

- Przedsiębiorca, właściciel dużej firmy

- Adwokat

- Szewc

- Policjant

- Dyrektor dużego przedsiębiorstwa

- Sędzia

- Artysta muzyk

- Dziennikarz

- Robotnik budowlany niewykwalifikowany

- Referent w biurze, urzędnik

- Ksiądz

- Minister

- Radny gminny

- Poseł na Sejm

- Makler giełdowy

- Działacz partii politycznej

/wykres - poważanie: duże, średnie, małe, trudno powiedzieć/ oraz /tabele aneksowe/

Czy księdza darzy Pan(i) poważaniem:

- dużym

- średnim

- małym

- Trudno powiedzieć

/tabela wg udziału w praktykach religijnych/

ZMIANY W POWAŻANIU ZAWODÓW

Ranga zawodów a poważanie (duże, średnie, małe, trudno powiedzieć)

- Strażak /XI‘08, VIII‘13, IX‘19/

- Pielęgniarka /I‘99, XI‘08, VIII‘13, IX‘19/

- Robotnik wykwalifikowany

- Górnik

- Profesor uniwersytetu

- Lekarz

- Nauczyciel

- Inżynier pracujący w fabryce

- Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie

- Księgowy /XI‘08, VIII‘13, IX‘19/

- Informatyk, analityk systemów komputerowych /XI‘08, VIII‘13, IX‘19/

- Oficer zawodowy w randze kapitana

- Właściciel małego sklepu

- Sprzedawca w sklepie /XI‘08, VIII‘13, IX‘19/

- Pracownik sprzątający /XI‘08, VIII‘13, IX‘19/

- Przedsiębiorca, właściciel dużej firmy

- Adwokat /XI‘08, VIII‘13, IX‘19/

- Policjant

- Dyrektor dużego przedsiębiorstwa

- Sędzia

- Dziennikarz

-Robotnik budowlany niewykwalifikowany

- Referent w biurze, urzędnik

- Ksiądz

- Minister

- Radny gminny /I‘99, XI‘08, VIII‘13, IX‘19/

- Poseł na Sejm

- Makler giełdowy

- Działacz partii politycznej

/tabela wg badań II 1995 - IX 2019/

Tabela - znormalizowane średnie ocen prestiżu zawodów w badaniach ogólnopolskich w latach 1975 (badanie IFiS PAN), 1987, 1995, 1996, 1999, 2008, 2013, 2019.

Normalizacja ocen prestiżu polega na tym, że ocenom poważania przypisano wartość liczbową: bardzo duże − 100, duże − 75, średnie − 50, małe − 25, bardzo małe – 0

Aneks - tabele zróżnicowań społeczno-demograficznych

HIERARCHIA ZAWODÓW ZE WZGLĘDU NA POSTRZEGANĄ UCZCIWOŚĆ I RZETELNOŚĆ

Chcielibyśmy teraz dowiedzieć się, co sądzi Pan(i) o uczciwości i  rzetelności ludzi, którzy pracują lub działają w różnych dziedzinach, wykonują różne zawody. Jak by Pan(i) ocenił(a) uczciwość i rzetelność:

- naukowców

- pielęgniarek

- informatyków

- nauczycieli

- dentystów (stomatologów)

- rzemieślników wykonujących różne usługi, naprawy

- sprzedawców w sklepach

- lekarzy

- policjantów

- kupców - właścicieli sklepów, hurtowni

- dziennikarzy

- prywatnych przedsiębiorców

- urzędników w urzędach gminnych i miejskich

- adwokatów

- dyrektorów, kierowników firm, przedsiębiorstw

- sędziów w sądach

- duchownych, księży

- agentów ubezpieczeniowych

- finansistów, bankowców

- maklerów giełdowych

- działaczy związków zawodowych

- urzędników państwowych wysokiego szczebla

- posłów na Sejm (parlamentarzystów)

- polityków

/tabela wg ocen: bardzo nisko; raczej nisko; średnio, przeciętnie; raczej wysoko; bardzo wysoko; trudno powiedzieć; średnia ocen / oraz /tabela aneksowa - średnie ocen na skali od 1 do 5/

ZMIANY W OCENACH RZETELNOŚCI I UCZCIWOŚCI ZAWODOWEJ

Chcielibyśmy teraz dowiedzieć się, co sądzi Pan(i) o uczciwości i  rzetelności ludzi, którzy pracują lub działają w różnych dziedzinach, wykonują różne zawody. Jak by Pan(i) ocenił(a) uczciwość i rzetelność:

...

/tabela wg ocen: bardzo nisko; raczej nisko; średnio, przeciętnie; raczej wysoko; bardzo wysoko; trudno powiedzieć; średnia ocen i wg badań 1997, 2000, 2006, 2016/

Chcielibyśmy teraz dowiedzieć się, co sądzi Pan(i) o uczciwości i  rzetelności ludzi, którzy pracują lub działają w różnych dziedzinach, wykonują różne zawody. Jak by Pan(i) ocenił(a) uczciwość i rzetelność:

....

/tabela:

- oceny pozytywne wg badań 2006 i 2016, różnica

- średnia ocen wg badań 2006 i 2016, różnica średnich/

Tabela aneksowa

KTO KORZYSTA Z USŁUG ARCHITEKTA?

Odsetek respondentów korzystających z usług architekta - wykresy według:

grup wiekowych

wykształcenia

wielkości miejscowości

KIM JEST ARCHITEKT?

Czym, Pana(i) zdaniem, przede wszystkim zajmuje się architekt? Kim jest architekt?

- Artystą tworzącym dzieła

- Rzemieślnikiem projektującym budynki

- Kreślarzem rysującym plany

- Osobą znającą procedury administracyjne i załatwiającą pozwolenia na budowę i na użytkowanie budynków

- Specjalistą odpowiedzialnym za techniczną stronę budowli i trwałość budynków

/tabela z podziałem na: korzystających z usług architekta, niekorzystających, ogół badanych/

SZACUNEK DO ZAWODU ARCHITEKTA

Odsetek respondentów darzących dany zawód dużym lub bardzo dużym szacunkiem

- profesor uniwersytetu

- górnik

- pielęgniarka

- lekarz

- nauczyciel

- informatyk

- sprzątaczka

- księgowy

- architekt

- adwokat

- ksiądz

- polityk

/wykres/

Jakim szacunkiem darzy Pan(i) zawód architekta?

- Bardzo dużym lub dużym

- Takim sobie

- Małym lub bardzo małym

- Trudno powiedzieć

/tabela w podziale na respondentów korzystających i niekorzystających z usług architekta/

OPINIA POLAKÓW NA TEMAT ZAROBKÓW WYBRANYCH ZAWODÓW

Jak Pan(i) sądzi, ile w przybliżeniu zarabia przeciętnie "na rękę" w miesiącu przedstawiciel każdego z tych zawodów?

- Profesor uniwersytetu

- Górnik

- Pielęgniarka

- Lekarz

- Nauczyciel

- Informatyk

- Architekt

- Księgowy

- Sprzątaczka

- Adwokat

- Ksiądz

- Polityk

/tabela/

OPINIE O ARCHITEKTACH

Która z dwóch wyrażonych niżej opinii o architektach jest, Pana(i) zdaniem, bliższa prawdy i bardziej się z nią Pana(i) zgadza?

- Architekci są na ogół solidni, uczciwi i dbają o to, by dobrze wykonywać swoją pracę dla dobra innych

- Architekci dbają głównie o to, żeby wykorzystywać swoją wiedzę i znajomości dla dobrych zarobków

- Trudno powiedzieć

/tabela w podziale na: korzystających z usług architekta, niekorzystających, ogół badanych/

KTO MA WPŁYW NA WYGLĄD MIAST?

Kto według Pana(i) ma największy wpływ na to, jak wyglądają nasze miasta?

- Władze lokalne

- Architekci

- Inwestorzy/deweloperzy

- Urzędnicy administracji i inspekcji budowlanej

- Lokalne społeczeństwo

- Ludzie budujący swoje domy

- Trudno powiedzieć

/tabela w podziale na: korzystających z usług architekta, niekorzystających, ogół badanych/

ESTETYKA POLSKICH MIAST I WIEDZA O ARCHITEKTURZE

Czy na ogół podoba się Panu(i) estetyka polskich miast - to, jak wyglądają, czy są ładne, dobrze zaplanowane, mają ładne i ciekawe budynki itp.?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- I tak, i nie

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Nie ma to dla mnie znaczenia

/wykres/

Ile różnych miast w [...] widział(a) Pan(i) w życiu?

* w Polsce

* za granicą

- Dużo

- Kilka

- Jedno lub dwa

- Żadnego

Skąd głównie (najczęściej) czerpie Pan(i) wiedzę o architekturze i pracy architektów?

- Z internetu

- Z innych programów telewizyjnych

- Z prasy codziennej

- Z magazynów fachowych

- Z książek

- Z seriali

- Nie mam głównego źródła, w podobnej mierze z wielu źródeł

- W ogóle się tym nie interesuję

- Trudno powiedzieć

/wykres/

Podejmując w tym numerze "Opinii i Diagnoz" problematykę zróżnicowania społecznego zwracamy uwagę na niektóre konsekwencje przemian w strukturze społecznej zapoczątkowanych transformacją ustrojową w naszym kraju, w tym m.in. dotyczące wykluczenia społecznego, upowszechnienia edukacji na poziomie wyższym, zmian prestiżu zawodów czy też rozwarstwienia w wymiarze materialnym. (...)

Podjęte w tej publikacji problemy z pewnością nie wyczerpują obszernego i złożonego zagadnienia zróżnicowań społecznych, mamy jednak nadzieję, że dają pewien ogląd postrzeganych i doświadczanych podziałów społecznych w naszym kraju oraz niektórych czynników je generujących. Niewątpliwym walorem prezentowanych analiz jest fakt, iż spora część uwzględnionych wskaźników ma w naszych badaniach znacznie dłuższą historię niż tylko ostatni pomiar, stąd możliwe było przedstawienie trendów nierzadko zapoczątkowanych badaniami z lat osiemdziesiątych.

HIERARCHIA PRESTIŻU ZAWODÓW

Hierarchia zawodów według poważania społecznego

- Strażak /tabela aneksowa/

- Profesor uniwersytetu /tabela aneksowa/

- Robotnik wykwalifikowany /tabela aneksowa/

- Górnik

- Inżynier pracujący w fabryce /tabela aneksowa/

- Pielęgniarka /tabela aneksowa/

- Nauczyciel /tabela aneksowa/

- Lekarz /tabela aneksowa/

- Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie /tabela aneksowa/

- Oficer zawodowy w randze kapitana

- Księgowy

- Adwokat

- Przedsiębiorca, właściciel dużej firmy /tabela aneksowa/

- Informatyk, analityk komputerowy

- Sędzia /tabela aneksowa/

- Właściciel małego sklepu /tabela aneksowa/

- Dyrektor dużego przedsiębiorstwa /tabela aneksowa/

- Sprzątaczka /tabela aneksowa/

- Policjant

- Sprzedawca w sklepie

- Dziennikarz /tabela aneksowa/

- Robotnik budowlany niewykwalifikowany /tabela aneksowa/

- Burmistrz /tabela aneksowa/

- Referent w biurze, urzędnik

- Ksiądz /tabela aneksowa/

- Minister

- Makler giełdowy

- Radny gminny /tabela aneksowa/

- Poseł na Sejm /tabela aneksowa/

- Działacz partii politycznej /tabela aneksowa/

/wykres wg poważania: dużego, średniego, małego; trudno powiedzieć/

ZMIANY PRESTIŻU ZAWODÓW

Dynamika zmian prestiżu zawodów. Poważanie:

- duże

- średnie

- małe

- trudno powiedzieć

/tabela dla poszczególnych zawodów wg badań II‘95, VI‘96, I‘99, VIII‘13/

Znormalizowane średnie ocen prestiżu zawodów w badaniach ogólnopolskich. Normalizacja ocen prestiżu polega na tym, że ocenom poważania przypisano wartość liczbową: bardzo duże - 100, duże - 75, średnie - 50, małe - 25, bardzo małe – 0

/tabela wg badań 1975, 1987, 1995, 1996, 1999, 2008, 2013/

Tabele aneksowe

HIERARCHIA PRESTIŻU ZAWODÓW

Ranga zawodów

- Profesor uniwersytetu

- Górnik

- Pielęgniarka

- Lekarz

- Inżynier pracujący w fabryce

- Nauczyciel

- Robotnik wykwalifikowany, np. tokarz, murarz

- Oficer zawodowy w randze kapitana

- Sędzia

- Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie

- Dyrektor fabryki

- Przedsiębiorca, właściciel dużej firmy

- Dziennikarz

- Policjant

- Właściciel małego sklepu

- Wojewoda

- Referent w biurze

- Ksiądz

- Burmistrz

- Robotnik budowlany niewykwalifikowany

- Makler giełdowy

- Starosta

- Minister

- Radny gminny

- Poseł na Sejm

- Działacz partii politycznej /wykres/ oraz /tabela wg terminów badań II‘95, VI‘96, I‘99, XI‘08/

ZMIANY PRESTIŻU ZAWODÓW

Zawody - Znormalizowane średnie ocen prestiżu zawodów w  badaniach ogólnopolskich 1975, 1987, 1995, 1996, 1999, 2008/

HIERARCHIA ZAWODÓW ZE WZGLĘDU NA POSTRZEGANĄ UCZCIWOŚĆ I RZETELNOŚĆ

Chcielibyśmy teraz dowiedzieć się, co sądzi Pan(i) o uczciwości i  rzetelności ludzi, którzy pracują lub działają w różnych dziedzinach, wykonują różne zawody. Jak by Pan(i) ocenił(a) uczciwość i rzetelność:

- naukowców

- pielęgniarek

- nauczycieli

- dziennikarzy

- dentystów (stomatologów)

- rzemieślników wykonujących różne usługi, naprawy

- sprzedawców w sklepach

- policjantów

- maklerów giełdowych

- kupców - właścicieli sklepów, hurtowni

- finansistów, bankowców

- lekarzy

- duchownych, księży

- prywatnych przedsiębiorców

- agentów ubezpieczeniowych

- adwokatów

- działaczy związków zawodowych

- dyrektorów, kierowników firm, przedsiębiorstw

- urzędników w urzędach gminnych i miejskich

- sędziów (w sądach)

- urzędników państwowych wysokiego szczebla

- posłów na Sejm (parlamentarzystów)

- polityków

/tabela wg badań 1997, 2000, 2006/ oraz /tabela aneksowa dla średnich/

ZMIANY W OCENACH RZETELNOŚCI I UCZCIWOŚCI ZAWODOWEJ

Chcielibyśmy teraz dowiedzieć się, co sądzi Pan(i) o uczciwości i  rzetelności ludzi, którzy pracują lub działają w różnych dziedzinach, wykonują różne zawody. Jak by Pan(i) ocenił(a) uczciwość i rzetelność:

- bardzo nisko

- raczej nisko

- średnio, przeciętnie

- raczej wysoko

- bardzo wysoko

- trudno powiedzieć

- średnia ocen

RANGA ZAWODÓW ZE WZGLĘDU NA POZYTYWNE OCENY UCZCIWOŚCI I RZETELNOŚCI ZAWODOWEJ

PORÓWNANIE Z INNYMI KRAJAMI

Uszeregowanie zawodów ze względu na oceny uczciwosci i rzetelności (suma ocen "bardzo wysoko" i "raczej wysoko")

- Polska 2006

- USA 2005

- USA 2004

- USA 2003 /wykresy/

Tabela aneksowa

SPONTANICZNE SKOJARZENIA Z OKREŚLENIEM „ZAWÓD ZAUFANIA PUBLICZNEGO”

Najczęstsze skojarzenia z określeniem ZAWÓD ZAUFANIA PUBLICZNEGO

Pytanie otwarte - odpowiedzi spontaniczne

Wymieniane konkretne zawody, funkcje, grupy, w tym m.in.:

- lekarz

- sędzia

- policjant

- polityk

- nauczyciel

- prawnik

- pełniący służbę publiczną, sprawujący urząd publiczny

- rząd, minister

- adwokat

- rzecznik praw obywatelskich, rzecznik praw dziecka

- ksiądz, kler, zakonnik

- samorządowcy, radny, sołtys, burmistrz, wójt

- prezydent

- ludzie na wyższych stanowiskach, władza

- ludzie związani z bezpieczeństwem państwa, służby mundurowe

- dziennikarz

- urzędnik

- wojskowy

- murarz

- poseł, senator

- prokurator

Charakterystyka opisowa - cechy pozytywne, w tym m.in.:

- standardy moralne, etyka zawodowa

- zaufanie społeczne, poczucie bezpieczeństwa

- bezpośrednio służy ludziom, działa w interesie społeczeństwa

- wysokie kwalifikacje, kompetencje merytoryczne, profesjonalizm

- odpowiedzialność

- można mu powierzyć swoje problemy i uzyskać pomoc

- dochowuje tajemnicy zawodowej

- sprawiedliwość, bezstronność, równe traktowanie obywateli

- prestiż, autorytet społeczny

- wysoka kultura, uprzejmość, szacunek do ludzi

- wpływa na życie społeczne, decyduje o losach ludzi

- apolityczność, nie jest uwikłany w polityczne zależności

- niezawisłość i niezależność postępowania

Charakterystyka opisowa - negatywne cechy

Z niczym, nie wiem, nie potrafię wyjaśnić

SPOŁECZNA CHARAKTERYSTYKA ZAWODU ZAUFANIA PUBLICZNEGO - POZIOM AKCEPTACJI RÓŻNYCH OPINII

Czym, Pana(i) zdaniem, powinien się charakteryzować zawód zaufania publicznego?

- osoby wykonujące ten zawód powinny się cechować nienaganną postawą moralną i etyczną

- między klientem a osobą wykonującą dany zawód powinna istnieć szczególna więź zaufania

- osoby wykonujące ten zawód powinny obowiązkowo należeć do samorządu zawodowego

- osoby wykonujące ten zawód powinny pochodzić z rodzin o tradycjach w tym zawodzie

- osoby wykonujące ten zawód powinna obowiązywać tajemnica zawodowa

- zawód ten powinien być istotny dla ogółu społeczeństwa

- osoby wykonujące ten zawód powinny świadczyć usługi wysokiej jakości /wykres/ oraz /tabele aneksowe/

OPINIA PUBLICZNA O PRZYSŁUGIWANIU STATUSU ZAWODU ZAUFANIA PUBLICZNEGO POSZCZEGÓLNYM ZAWODOM

Zawód zaufania publicznego to zawód, który jest istotny dla ogółu społeczeństwa i charakteryzuje się:

- szczególną więzią zaufania między klientem a osobą wykonującą dany zawód;

- obowiązkową tajemnicą zawodową;

- nienaganną postawą moralną i etyczną osób wykonujących taki zawód;

- wysokim poziomem jakości świadczonych usług;

- zorganizowaniem się osób wykonujących ten zawód w obowiązkowym samorządzie zawodowym

Którym z wymienionych zawodów powinien , pana zdaniem, przysługiwać status zawodu zaufania publicznego, a którym nie?

- lekarz

- pielęgniarka i położna

- notariusz

- adwokat

- radca prawny

- psycholog

- tłumacz przysięgły

- farmaceuta

- dziennikarz

- doradca podatkowy

- diagnosta laboratoryjny

- pracownik socjalny

- biegły rewident

- inżynier budownictwa

- lekarz weterynarii

- makler giełdowy

- rzecznik patentowy

- komornik

- architekt

- fizjoterapeuta

- syndyk

- informatyk

- urbanista

- kominiarz

- kosmetolog, kosmetyczka

- florysta

OPINIE O KONIECZNOŚCI ZRZESZANIA SIĘ OSÓB WYKONUJĄCYCH ZAWODY ZAUFANIA PUBLICZNEGO W SAMORZĄDACH ZAWODOWYCH

Czy uważa pan, że osoby wykonujące zawód zaufania publicznego powinny czy też nie powinny być zrzeszone w samorządzie zawodowym?

- Tak, ale nieobowiązkowo

- Tak, obowiązkowo

- Nie, nie powinny być zrzeszone w samorządzie zawodowym

- trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI SAMORZĄDÓW ZAWODOWYCH

Z jakich źródeł powinna być, pana zdaniem, finansowana działalność samorządów zawodowych osób wykonujących zawody zaufania publicznego?

- Ze środków samorządów zawodowych uzyskiwanych ze składek członkowskich i innych źródeł

- Ze środków samorządów zawodowych i z dotacji budżetu państwa

- Wyłącznie z dotacji budżetu państwa

- Trudno powiedzieć

POSTULATY DOTYCZĄCE ZADAŃ SAMORZĄDÓW ZAWODOWYCH

Kto, pana zdaniem, powinien określać zasady etyki zawodowej dla osób wykonujących zawód zaufania publicznego?

- Niezależne od administracji rządowej i samorządu zawodowego autorytety etyczne i naukowe

- Organy samorządu zawodowego

- Organy administracji rządowej (odpowiednie ministerstwo, urząd centralny)

- Trudno powiedzieć

Czy uważa pan, że do uzyskania prawa wykonywania zawodu zaufania publicznego konieczne powinno być odbycie aplikacji lub stażu zawodowego czy też nie?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć

Kto, pana zdaniem, powinien organizować i prowadzić aplikacje albo staże w celu przygotowania kandydata do wykonywania zawodu zaufania publicznego?

- Wspólnie organy samorządu zawodowego i administracji rządowej

- Organy administracji rządowej (odpowiednie ministerstwo, urząd centralny)

- Organy samorządu zawodowego

- Trudno powiedzieć

Jaki według pana wpływ na dostęp do wykonywania zawodu zaufania publicznego powinien mieć samorząd zawodowy?

- powinien tylko brać udział w podejmowaniu decyzji o dopuszczeniu do wykonywania zawodu

- powinien decydować o dopuszczeniu do wykonywania zawodu

- w ogóle nie powinien mieć wpływu na dopuszczenie do wykonywania zawodu

- trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

Kto, pana zdaniem, powinien dokonywać kontroli i oceny wykonywania zawodu przez osoby wykonujące zawód zaufania publicznego?

- Organy administracji rządowej (odpowiednie ministerstwo, urząd centralny)

- Organy samorządu zawodowego

- Trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

Czy uważa pan(i), że samorząd zawodowy powinien mieć uprawnienia do pozbawiania prawa wykonywania zawodu za czyny naruszające zasady etyki zawodowej czy też nie?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć

Czy, pana(i) zdaniem, samorządy zawodowe powinny wykonywać sądownictwo dyscyplinarne w zakresie odpowiedzialności zawodowej nad swoimi członkami czy też nie?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć

Czy uważa pan(i), że w prowadzonym przez samorząd zawodowy postępowaniu dyscyplinarnym w zakresie odpowiedzialności zawodowej, powinien brać udział (...) czy też nie?

- organ administracji rządowej (odpowiednie ministerstwo, urząd centralny) sprawujący nadzór nad tym samorządem

- prokuratur

Czy uważa pan(i), że organ administracji rządowej (odpowiednie ministerstwo, urząd centralny) powinien nadzorować działalność samorządów zawodowych czy też nie?

- Zdecydowanie tak

- Raczej tak

- Raczej nie

- Zdecydowanie nie

- Trudno powiedzieć /tabela aneksowa/

Tabele aneksowe

HIERARCHIA ZAWODÓW ZE WZGLĘDU NA POSTRZEGANĄ UCZCIWOŚĆ I RZETELNOŚĆ

Chcielibyśmy teraz dowiedzieć się, co sądzi Pan(i) o uczciwości i  rzetelności ludzi, którzy pracują lub działają w różnych dziedzinach, wykonują różne zawody. Jak by Pan(i) ocenił(a) uczciwość i rzetelność:

- naukowców /tabela aneksowa/

- pielęgniarek /tabela aneksowa/

- nauczycieli /tabela aneksowa/

- dziennikarzy

- rzemieślników wykonujących różne usługi, naprawy

- dentystów (stomatologów)

- finansistów, bankowców

- maklerów giełdowych

- sprzedawców w sklepach

- duchownych, księży /tabela aneksowa/

- kupców - właścicieli sklepów, hurtowni

- lekarzy /tabela aneksowa/

- agentów ubezpieczeniowych

- policjantów

- prywatnych przedsiębiorców

- adwokatów

- sędziów (w sądach)

- dyrektorów, kierowników firm, przedsiębiorstw

- działaczy związków zawodowych

- urzędników w urzędach gminnych i miejskich /tabela aneksowa/

- urzędników państwowych wysokiego szczebla /tabela aneksowa/

- posłów na Sejm (parlamentarzystów) /tabela aneksowa/

- polityków /tabela aneksowa/

/1997, 2000/

ZMIANY W OCENACH UCZCIWOŚCI I RZETELNOŚCI ZAWODOWEJ

RANGA ZAWODÓW ZE WZGLĘDU NA POZYTYWNE OCENY UCZCIWOŚCI I RZETELNOŚCI ZAWODOWEJ

PORÓWNANIE Z INNYMI KRAJAMI

- Kanada

- USA

- Australia

Tabele aneksowe

HIERARCHIA PRESTIŻU ZAWODÓW

Ranga zawodów /rys./

Poważanie: duże, średnie, małe, trudno powiedzieć

- Profesor uniwersytetu

- Lekarz

- Nauczyciel

- Sędzia

- Górnik /tabela aneksowa/

- Pielęgniarka /tabela aneksowa/

- Inżynier pracujący w fabryce

- Dyrektor fabryki

- Oficer zawodowy w randze kapitana

- Wojewoda /tabela aneksowa/

- Policjant

- Przedsiębiorca, właściciel dużej firmy

- Dziennikarz

- Burmistrz

- Minister

- Poseł na Sejm

- Starosta

- Ksiądz

- Tokarz, robotnik wykwalifikowany

- Rolnik indywidualny /tabela aneksowa/

- Makler giełdowy

- Radny gminny

- Referent w biurze

- Właściciel małego sklepu

- Robotnik budowlany niewykwalifikowany

- Działacz partii politycznej

ZMIANY PRESTIŻU ZAWODÓW

Tabela wg terminów badań II‘95, VI‘96, I‘99/

Znormalizowane średnie ocen prestiżu zawodów w badaniach ogólnopolskich wg terminów badań ‘75, ‘87, ‘95, ‘96, ‘99

Tabele aneksowe

HIERARCHIA ZAWODÓW ZE WZGLĘDU NA POSTRZEGANĄ UCZCIWOŚĆ I RZETELNOŚĆ

Chcielibyśmy teraz dowiedzieć się, co sądzi Pan o uczciwości i rzetelności ludzi, którzy pracują lub działają w różnych dziedzinach, wykonują różne zawody. Jak by Pan ocenił uczciwość i rzetelność:

- naukowców

- pielęgniarek

- nauczycieli

- dentystów /stomatologów/

- finansistów, bankowców

- maklerów giełdowych

- dziennikarzy

- rzemieślników wykonujących różne usługi, naprawy

- lekarzy

- agentów ubezpieczeniowych

- sprzedawców w sklepach

- sędziów /w sądach/

- adwokatów

- kupców - właścicieli sklepów, hurtowni

- dyrektorów, kierowników firm, przedsiębiorstw

- urzędników państwowych wysokiego szczebla

- duchownych, księży

- policjantów

- prywatnych przedsiębiorców

- działaczy związków zawodowych

- posłów na Sejm /parlamentarzystów/

- urzędników w urzędach gminnych i miejskich

- polityków

RANGA ZAWODÓW ZE WZGLĘDU NA POZYTYWNE OCENY UCZCIWOŚCI I RZETELNOŚCI ZAWODOWEJ

Porównanie naszych wyników z wynikami badań amerykańskich na ten sam temat.

Polska XI‘97

USA XII‘96

SPOŁECZNE RÓŻNICE W OCENIE UCZCIWOŚCI I RZETELNOŚCI RÓŻNYCH GRUP ZAWODOWYCH

HIERARCHIA PRESTIŻU ZAWODÓW

Ranga zawodów - poważanie: duże, średnie, małe

- Profesor uniwersytetu

- Lekarz

- Górnik

- Nauczyciel

- Sędzia

- Inżynier pracujący w fabryce

- Dziennikarz

- Oficer zawodowy w randze kapitana

- Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie

- Tokarz, robotnik wykwalifikowany

- Dyrektor fabryki

- Policjant

- Ksiądz

- Minister

- Przedsiębiorca, właściciel dużej firmy

- Poseł na Sejm

- Makler giełdowy

- Właściciel małego sklepu

- Referent w biurze

- Robotnik budowlany niewykwalifikowany

- Działacz partii politycznej /tabela - II ‘95, VI ‘96/

ZMIANY NA SKALI SPOŁECZNEGO PRESTIŻU ZAWODÓW

Znormalizowane średnie ocen prestiżu zawodów w badaniach ogólnopolskich /tabela - 1975, 1987, 1995, 1996/

PRESTIŻ ZAWODÓW A STRUKTURA ZAROBKÓW

Jak Pan sądzi, ile obecnie, przeciętnie miesięcznie, zarabiają ludzie pracujący w następujących zawodach lub pełniący określone funkcje, a ile, Pana zdaniem, powinny zarabiać te osoby?

- Prezydent

- Prywatny przedsiębiorca

- Premier

- Dyrektor firmy państwowej

- Minister

- Poseł

- Polityk

- Ksiądz

- Sędzia

- Profesor uniwersytetu

- Oficer wojska

- Lekarz

- Inżynier

- Górnik

- Policjant

- Rolnik indywidualny

- Urzędnik

- Robotnik w prywatnej fabryce

- Nauczyciel

- Robotnik w państwowej fabryce

- Sprzątaczka /tabela - postrzegana , postulowana wysokość zarobków, rzeczywiste dochody wg badań - II ‘94, I ‘95, VII ‘96/

POSTRZEGANA A POSTULOWANA HIERARCHIA DOCHODÓW

Wskaźniki postulowanych zarobków przedstawicieli poszczególnych grup zawodowych /wykres wg badań I ‘95, VII ‘96/

Poszczególne grupy zawodowe zdaniem respondentów zarabiają: za mało, tyle ile powinny, za dużo - tabela wg badań I‘95, VII‘96/

Tabele aneksowe

Tabela 1. Czy górnika darzy Pan(i) poważaniem:

bardzo dużym

- dużym

- średnim

- małym

- bardzo małym

- trudno powiedzieć

Tabela 2. Jak Pan(i) sądzi, ile obecnie zarabia górnik:

- za duzo

- tyle, ile powinien

- za mało

Tabela 3. Czy przedsiębiorcę właściciela dużej firmy darzy Pan(i) poważaniem?

Tabela 4. Jak Pan(i) sądzi, ile obecnie zarabia prywatny przedsiębiorca?

Tabela 5. Czy ministra darzy Pan(i) poważaniem?

Tabela 6. Jak Pan(i) sądzi, ile obecnie zarabia minister?

Tabela 7. Czy posła na Sejm darzy Pan(i) poważaniem?

Tabela 8. Jak Pan(i) sądzi, ile obecnie zarabia poseł na Sejmr?

PRESTIŻOWA HIERARCHIA ZAWODÓW

Ranga zawodów

1. Profesor uniwersytetu

2. Lekarz

3. Nauczyciel

4. Górnik

5. Sędzia

6. Dziennikarz

7. Inżynier pracujący w fabryce

8. Oficer zawodowy w randze kapitana

9. Dyrektor fabryki

10. Policjant

11. Minister

12. Rolnik indywidualny

13. Przedsiębiorca, właściciel dużej firmy

14. Poseł na Sejm

15. Ksiądz

16. Tokarz, robotnik wykwalifikowany

17. Makler giełdowy

18. Robotnik budowlany, niewykwalifikowany

19. Właściciel małego sklepu

20. Referent w biurze

21. Działacz partii politycznych /tabela wg stopnia poważania: duże, średnie, małe, trudno powiedzieć/

PRESTIŻ ZAWODÓW WCZORAJ I DZIŚ

Średnie ocen prestiżu dla zawodów w latach 1975, 1987 i 1995.

Które z wymienionych zawodów zasługują Pana(i) zdaniem na największe uznanie, szacunek (proszę wskazać pięć z nich)

1. Lekarz

2. Nauczyciel

3. Rolnik

4. Górnik

5. Profesor uniwersytetu

6. Sędzia

7. Ksiądz

8. Policjant

9. Inżynier

10. Oficer wojska

11. Prokurator

12. Dziennikarz

13. Minister

14. Prywatny przedsiębiorca

15. Prywatny handlowiec

16. Programista komputerowy

17. Stoczniowiec

18. Poseł

19. Księgowy

20. Urzędnik państwowy /tabela aneksowa/

Ocena prestiżu z ‘75, ‘87

ZAWÓD DLA DZIECKA

Który z wymienionych zawodów wybrał(a)by Pan(i) dla swojego dziecka?

- Lekarz

- Inżynier

- Przedsiębiorca

- Programista komputerowy

- Nauczyciel

- Rolnik

- Dziennikarz

- Ksiądz

- Oficer wojska

- prywatny handlowiec /tabela aneksowa/

Tabele aneksowe

Prestiż zawodów wiejskich

- rolnik RSP

- rolnik PGR

- chłop - robotnik

- traktorzysta KR

- urzędnik gminy

- inżynier PGR

- rolnik indywidualny

- agronom

- nauczyciel

- lekarz

Prestiż zawodów fizycznych

- robotnik leśny

- robotnik PGR

- robotnik budowlany

- rolnik indywidualny

- robotnik fabryczny

Zawody najbardziej cenione przez badanych

- lekarz

- nauczyciel

- górnik

- rolnik

- hutnik

- prawnik, adwokat

- ksiądz

- pielęgniarka

- naukowiec

- wojsko /żołnierz, oficer/

- inżynier

- milicja

- robotnik budowlany

- aktor

- kierowca

- pilot

- marynarz

- rzemieślnik - właściciel zakładu

- tokarz

- sprzedawca

Zawody najbardziej cenione przez różne grupy społeczne /tabela/

I. Charakterystyka zbiorowości

- wykształcenie

- miejsce pracy

- miejsce zamieszkania

- wiek

- dochody

- stosunek do wiary i praktyk religijnych

- aktywność kulturalna

- życie rodzinne

2. Potoczne wizje struktury społecznej

Na jakie grupy podzieliłby Pan społeczeństwo polskie?

Czy uważa Pan, że ludzie w Polsce współczesnej dzielą się na klasy społeczne?

Co decyduje obecnie o zajmowaniu wysokiej lub niskiej pozycji społecznej?

Prestiż zawodów

Do której z grup społecznych zaliczyłby Pan siebie?

Dlaczego (ze względu na jakie cechy) zaliczył się Pan do tej grupy?

3. Kryteria zaliczania do inteligencji

Kogo i na podstawie jakich kryteriów zaliczyłby Pan do inteligencji?

4. Inteligencja o sobie - postrzeganie własnej grupy

5. Inteligencja o robotnikach

Jakby się Pan zachował, gdyby sytuacja z Sierpnia ‘ 80 powtórzyła się?

Co by Pan zrobił, gdyby zwrócili się do Pana przedstawiciele dyrekcji/władzy z prośbą o pomoc w przekonaniu strajkujących robotników o bezcelowości ich strajku?

6. Inteligencja o władzy

Konflikt między inteligencją a władzą