W 2024 roku, w porównaniu z rokiem 2023, o 2 punkty procentowe przybyło badanych, którzy wyjeżdżali zarówno na wypoczynek krajowy, jak i zagraniczny (16%), a o 3 punkty procentowe więcej zadeklarowało wyłącznie wyjazdy zagraniczne (13%). Łącznie w ubiegłym roku za granicą z przynajmniej jednym noclegiem wypoczywało 29% dorosłych Polaków i jest to najwyższy odsetek, odkąd zaczęliśmy badać tę kwestię, czyli od roku 2010.

Tegoroczny ranking najbardziej lubianych narodów otwierają Włosi, na drugiej pozycji sytuują się Amerykanie, a na trzeciej – Hiszpanie. Niewiele rzadziej sympatią darzeni są Czesi, Anglicy, Słowacy i Norwegowie. W pierwszej dziesiątce najbardziej lubianych nacji znaleźli się jeszcze Litwini, Francuzi oraz Węgrzy. Zdecydowaną przewagę sympatii nad niechęcią notujemy również w przypadku Estończyków, wobec których znaczna część badanych nie ma sprecyzowanego nastawienia. Do pozostałych narodów uwzględnionych w sondażu mamy nastawienie ambiwalentne bądź w mniejszym lub większym stopniu przeważa niechęć. Największą przewagę niechęci nad sympatią rejestrujemy w przypadku Rosjan. Ze znacznym, lecz wyraźnie mniejszym niż w przypadku Rosjan, dystansem podchodzimy również do Białorusinów i Romów.

Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia kolejnego CBOSPodcast! Wspólnie z zaproszonymi naukowczyniami i naukowcami analizujemy zjawiska i procesy związane z polityką, kulturą i ekonomią.

W 2024 roku więcej osób niż w roku poprzednim uczestniczyło w kulturze – o 5 punktów procentowych wzrósł odsetek dorosłych Polaków, którzy byli przynajmniej raz w teatrze oraz na wystawie czy w galerii. Odsetek osób, które wybrały się do galerii czy na wystawę, przekroczył jedną trzecią (37%), a w przypadku teatru – osiągnął najwyższy wynik w historii naszych pomiarów (27%).

Raz w miesiącu wspólnie z zaproszonymi naukowczyniami i naukowcami analizujemy dla Państwa zjawiska i procesy związane z polityką, kulturą i ekonomią.

Na różnych etapach wojny wśród Polaków zawsze dominowało przekonanie, że Ukraińcy (przy wsparciu Zachodu) powinni wciąż walczyć i nie iść na żadne ustępstwa wobec Rosji. Od początku drugiego roku wojny odsetek ten jednak stale się obniżał, a w ciągu ostatnich trzech miesięcy spadł jeszcze o kilkanaście punktów procentowych. Obecnie po raz pierwszy od wybuchu wojny w polskim społeczeństwie przeważa pogląd, że należy dążyć przede wszystkim do zakończenia konfliktu i zawarcia pokoju, nawet jeśli Ukraina będzie musiała zrezygnować z części swojego terytorium lub niezależności (55% wobec 39% jeszcze we wrześniu). Już tylko mniej niż co trzeci Polak uważa, że walkę należy kontynuować, nie idąc na żadne ustępstwa wobec Rosji (31% wobec 46% we wrześniu).

Cztery piąte (80%) respondentów dostrzega, że obecnie wiele spraw urzędowych można załatwić za pomocą internetu – bez konieczności udawania się do urzędu (w porównaniu z rokiem 2017 wzrost o 22 punkty procentowe).

W polskiej debacie publicznej powraca wątek włączenia Polski do programu nuclear sharing, co w pełnym wariancie oznaczałoby rozmieszczenie na naszym terytorium amerykańskich ładunków jądrowych oraz certyfikowanie polskich samolotów do ich przenoszenia. Jak pokazał nasz ostatni sondaż, opinie na ten temat są niezwykle podzielone. Odsetek głosów przychylnych (44%) jest tylko o parę punktów procentowych wyższy od odsetka głosów przeciwnych (40%), przy czym to wśród przeciwników pomysłu natrafiamy na nieco więcej opinii zdecydowanych. Z kolei 16% badanych w ogóle nie ma zdania na ten temat.

W październikowym sondażu po raz pierwszy poruszyliśmy zagadnienie dokształcania się i podnoszenia swoich kwalifikacji przez Polaków podczas szkoleń wykraczających poza regularną edukację. Jak się okazało, większość Polaków (64%) uczestniczyła w takich „nadprogramowych” kursach lub studiach podyplomowych i poszerzała swoje kompetencje wyniesione ze szkół bądź regularnych studiów. Co szósty badany (17%) dokształcał się w ten sposób w ciągu ostatniego roku, co ósmy (13%) w ciągu ostatnich 2–3 lat, a co trzeci (34%) jeszcze dawniej. Więcej niż jedna trzecia badanych (35%) nigdy tego nie robiła.

Z deklaracji badanych wynika, iż okresy suszy, które mają wpływ na stan przyrody i gospodarki rolnej, są problemem dla większej liczby Polaków niż powodzie i podtopienia. Okresów suszy w swojej okolicy doświadczyła przeważająca część (69%) badanych, a co czwarty obserwuje je regularnie co roku lub niemal każdego roku. Natomiast z powodziami i podtopieniami w swojej okolicy zetknęło się 28% respondentów i tylko nieliczni (1%) z nich obserwują je regularnie. Ponadto zdecydowana większość (71% z tej grupy) żyjących na obszarach, których dotykają susze, jest przekonana, że w ostatnich latach występują one częściej niż kiedyś, natomiast ponad połowa (52%) pytanych z obszarów dotykanych powodziami i podtopieniami twierdzi, iż zawsze zdarzały się one podobnie często jak w ostatnich latach.

Zdaniem ponad połowy dorosłych Polaków (59%) kluczem do osiągnięcia sukcesu zawodowego są wiedza i umiejętności. W drugiej kolejności konieczna jest solidna praca, którą wskazuje nieco ponad dwie piąte badanych (43%). Mniej niż co trzecia osoba uznała, że największy wpływ na sukces zawodowy ma wykształcenie (30%). Przestawiona tu hierarchia kluczowych czynników jest stabilna od ponad dekady. W ciągu ostatnich siedmiu lat wzrosło natomiast znaczenie przypisywane inicjatywie i przedsiębiorczości (o 4 punkty procentowe, do 22% obecnie).

Blisko trzy czwarte (73%) rodziców dzieci, które uczęszczają do szkoły podstawowej, średniej lub branżowej finansuje lub zamierza w tym roku szkolnym finansować im pozalekcyjne zajęcia edukacyjne lub ogólnorozwojowe, co jest rekordowym wynikiem w okresie od 1998 roku.

Mniej więcej co trzeci badany (32%) uważa, że chorował na COVID-19 raz, a kolejne 13% twierdzi, że przeszło chorobę kilka razy. Połowa Polaków (50%) deklaruje, że nie chorowała na COVID-19. Fakt przebycia choroby wywołanej koronawirusem nie przekłada się na duże zainteresowanie przyjęciem szczepionki w najbliższym czasie. Większość respondentów nie chciałaby się szczepić przeciw koronawirusowi w ciągu najbliższych sześciu miesięcy: 53% zdecydowanie nie, a 25% raczej nie ma takiej potrzeby. Co dziesiąta osoba (10%) raczej chciałaby się zaszczepić w niedalekiej przyszłości, a 7% wyraża taką chęć zdecydowanie.

Idea internetu opartego dziś w dużej mierze na mediach społecznościowych zakłada, że nie tylko każdy może być odbiorcą informacji, ale też to, że wszyscy możemy być ich twórcami i nadawcami. Taka demokratyzacja procesu tworzenia i przekazywania informacji ma szereg zalet, ale niesie ze sobą również pewne zagrożenia, jak choćby fakt, że treści zamieszczane w internecie podlegają mniejszej kontroli, niż te przekazywane przez tradycyjnych nadawców medialnych (telewizję, radio, prasę). W naszym badaniu zapytaliśmy Polaków o styczność online z treściami, które były, w ich odczuciu, nieodpowiednie, rażące, łamały przyjęte normy postępowania. Okazuje się, że jest to doświadczenie trzech czwartych osób, które oglądają online materiały wideo nagrywane przez tzw. internetowych twórców (lub takie, w których ci twórcy występują) bądź czytają komentarze pisane w sieci przez innych użytkowników. Warto podkreślić, że niemal wszyscy badani z tej grupy (73%) stykali się z takimi treściami więcej niż raz, a dwie piąte (40%) – wielokrotnie.

Wśród Polaków dominuje obecnie dość wyraźnie przekonanie, że Ukraina będzie musiała ostatecznie zrezygnować z części swojego terytorium (44%), a odsetki głosów optymistycznych, zakładających wycofanie Rosjan z terytoriów zajętych od 2022 czy od 2014 roku jeszcze nigdy nie były tak niskie (odpowiednio 19% i 6%). Ponadto 4% badanych zakłada, że Rosja podporządkuje sobie całą Ukrainę, a 27% nie ma na ten temat zdania. Wyniki te sugerują, że na opinie Polaków w większym stopniu oddziałały doniesienia o pogarszającej się od wielu tygodni sytuacji ukraińskiej armii na głównych odcinkach frontu, niż triumfalne relacje z ofensywy kurskiej.

Rozwój sztucznej inteligencji wzbudza w Polakach mieszane uczucia – niemal tyle samo badanych odczuwa wobec niej obawę i niepokój (59%), co ciekawość (58%). Prawie połowa respondentów zachowuje dystans, określając swoje uczucia jako nieufność (49%) wobec tej wciąż rozwijającej się technologii. Więcej niż co czwarty ma nadzieję (27%), że ewolucja AI będzie miała pozytywny wymiar i przyniesie ludziom korzyści. Co piąty badany odczuwa bezradność (20%), która może wynikać z mocy tej skomplikowanej technologii. Blisko co szósty respondent jest wobec niej obojętny (18%), bo prawdopodobnie aktualnie w żaden sposób nie korzysta świadomie z rozwiązań AI. Najniższy odsetek (choć wcale nie mały) stanowią entuzjaści rozwoju sztucznej inteligencji (14%).

Rząd wprowadza zmiany związane z nauczaniem religii w szkołach. Niektóre z nich, takie jak łączenie klas na lekcje religii i niewliczanie oceny z tego przedmiotu do średniej ocen rocznych, już weszły w życie w bieżącym roku szkolnym. Z kolei od września przyszłego roku wymiar lekcji religii ma zostać zmniejszony do jednej godziny lekcyjnej tygodniowo.

Po raz pierwszy zapytaliśmy Polaków o sztuczną inteligencję. Jednym z interesujących nas zagadnień było to, czy wykorzystują oni SI w swoim codziennym życiu. Okazuje się, że większość badanych (60%) nie korzysta na co dzień z technologii opartych na sztucznej inteligencji. Można podejrzewać, że jeszcze nie wszyscy są świadomi korzystania ze wsparcia sztucznej inteligencji. Więcej niż co trzeci respondent (35%) świadomie używa rozwiązań SI w codziennym życiu, a zaledwie co dwudziesty (5%) otwarcie deklaruje, że nie jest pewny, czy wykorzystuje sztuczną inteligencję.

Zapytaliśmy ankietowanych o ich wzrost i wagę, co umożliwiło obliczenie wskaźnika masy ciała (Body Mass Index – w skrócie BMI). Bazujemy na deklaracjach, a nie zmierzonych obiektywnie parametrach, więc mogą one – zwłaszcza w kwestii wagi, będącej dla niektórych sprawą wrażliwą – niekiedy rozmijać się z rzeczywistością. Mając na uwadze to zastrzeżenie można powiedzieć, że sześciu na dziesięciu dorosłych (59%) ma ponadnormatywną wagę, w tym dwie piąte (40%) – nadwagę, a jedna piąta (19%) – cierpi na otyłość. Wskaźnik masy ciała w przypadku dwóch piątych badanych (40%) wskazują na prawidłową wagę. Nielicznych – dwóch na stu (2%) – dotyczy niedowaga. Od poprzedniego pomiaru sprzed pięciu lat niewiele się w tej kwestii zmieniło, poza minimalnym przepływem osób z otyłością do grupy z nadwagą. Natomiast ten i poprzedni pomiar wyraźnie różnią się od wcześniejszych badań lat 2010 i 2014, kiedy to Polacy byli, generalnie rzecz biorąc, lżejsi (częściej charakteryzowali się prawidłową masą ciała, a rzadziej mieli nadwagę lub byli otyli).

W ciągu ostatnich trzech lat zwiększyło się wyraźnie poparcie Polaków dla praw osób homoseksualnych. W stosunku do 2021 roku o 9 punktów procento­wych wzrósł odsetek Polaków, którzy uważają, że geje i lesbijki powinni mieć prawo pokazywać publicznie swój sposób życia, a o 10 punktów zwiększył się udział badanych uznających, że powinni móc zawierać związki małżeńskie. W obu tych przypadkach odsetki głosów poparcia ustępują głosom sprzeciwu tylko o kilka punktów. Z kolei budzącą największe kontro­wersje adopcję dzieci przez pary homoseksualne popiera już blisko co czwarty Polak – jeszcze pięć lat temu odsetek ten był ponad dwa razy niższy. Poziom aprobaty we wszystkich trzech obszarach jest najwyższy w historii naszych badań.

Nieco ponad jedna piąta (21%) dorosłych mieszkańców Polski jest zdecydowanie zadowolona z tego, jak wygląda, a kolejne 53% raczej pozytywnie odbiera swoją aparycję. Jedną czwartą (25%) stanowią osoby niezadowolone z tego, co widzą w lustrze, i jest to odsetek wyższy niż w 2017 roku (o 5 punktów procentowych).

Powstanie warszawskie jest dla Polaków ważne (jako takie określa je 91% badanych) i większość z nich uważa, że należało podjąć tę walkę. Obecnie, podobnie jak w ubiegłej dekadzie, przekonanie, że było ono potrzebne, jest zauważalnie silniejsze niż w latach 90.

Stosunek do legalizacji związków partnerskich różni się w zależności od tego, czy miałyby to być związki osób tej samej czy różnej płci. Ogromna większość badanych (90% wobec zaledwie 6% będących przeciwnego zdania) aprobuje możliwość formalizowania związków partnerskich, które tworzą kobieta i mężczyzna. Mniej, bo nieco ponad połowa (52%) opowiada się za legalizacją takich związków dla par tej samej płci, natomiast ponad dwie piąte (43%) uważa, że nie powinno być takiej możliwości.

W polskich mediach znów coraz więcej mówi się o napięciach na granicy polsko-białoruskiej. W ostatnich tygodniach dochodziło do coraz brutalniejszych prób jej nielegalnego przekroczenia, a w wyniku jednej z takich sytuacji zmarł młody, polski żołnierz. Kryzys przybrał ostatnio na sile, choć trwa już od 2021 roku – to wtedy po raz pierwszy pytaliśmy naszych respondentów o stosunek do przybywających na polsko­‑białoruską granicę migrantów. Od samego początku Polacy odnosili się do przyznania migrantom dostępu do procedury azylowej w naszym kraju w przeważającej mierze niechętnie (58% głosów przeciwnych wobec 33% przychylnych w grudniu 2021 roku). Obecnie stosunek do migrantów jeszcze się pogorszył – zdecydowana większość badanych uważa, że nie powinni mieć oni możliwości ubiegania się o azyl w Polsce (72%), a przeciwnego zdania jest już tylko co piąty pytany (20%).

Zgodnie z założeniami Europejskiego Zielonego Ładu Unia Europejska do 2050 roku ma osiągnąć neutralność klimatyczną. W ostatnich latach maleje poparcie społeczne dla realizacji tego celu przez Polskę. W roku 2021 za osiągnieciem neutralności klimatycznej w roku 2050 lub wcześniej opowiadała się prawie połowa badanych (łącznie 48%), w 2023 roku – blisko dwie piąte (38%), a obecnie już tylko co czwarty ankietowany (25%), a więc niemal o połowę mniej osób niż trzy lata temu. W tym czasie odsetek osób przekonanych, że Polska powinna dochodzić do neutralności klimatycznej w swoim tempie, nawet jeśli będzie to oznaczało, że założony cel zostanie zrealizowany po roku 2050, zwiększył się z 43% do 68%.

Wyborcy najważniejszych komitetów wyborczych wyraźnie różnią się w oczekiwaniach dotyczących funkcjonowania Polski w Unii Europejskiej. Sympatycy ugrupowań koalicyjnych w większości deklarują, że w nadchodzących wyborach będą głosować na kandydata popierającego pogłębianie integracji europejskiej. Najbardziej jednoznacznie za rozwojem integracji opowiadają się zwolennicy Koalicji Obywatelskiej, częściej wątpliwości w tej kwestii mają wyborcy Trzeciej Drogi. Elektoraty ugrupowań opozycyjnych – Prawa i Sprawiedliwości oraz Konfederacji są w tej kwestii do siebie podobne i w większości chcą głosować na kandydatów kładących nacisk na niezależność Polski w UE.

Nieco ponad jedna trzecia badanych (35%) obawia się, że może stać się ofiarą przestępstwa, w tym 4% deklaruje, że boi się tego bardzo, a 31% obawia się, ale nie tak bardzo. Zmiany w porównaniu z wynikami z ubiegłego roku są niewielkie i utrzymują się w granicach błędu pomiaru. Blisko dwie trzecie dorosłych Polaków (64%, wzrost o 3 punkty procentowe w porównaniu z rokiem 2023) nie wyraża takich obaw, przy czym 17% twierdzi, że w ogóle się tego nie boi.

Z naszego marcowego sondażu wynikało, że ponad połowa Polaków uważa zbrojny atak Rosji na któreś z państw NATO za prawdopodobny w perspektywie najbliższych lat. W kwietniowym badaniu postanowiliśmy więc pogłębić ten wątek, pytając naszych badanych, czy w jakiś sposób przygotowują się na scenariusz, w którym to Polska zostałaby zaatakowana. Jak się okazało, większość respondentów (62%) tego nie robi. Blisko co piąty badany (18%) wymienił jeden sposób przygotowywania się na wojnę, a co dziewiąty (11%) dwa.

Coraz więcej zachodnich ekspertów, wojskowych oraz polityków mówi o potencjalnie zbliżającym się ataku Rosji na państwa NATO. Zwykle padają przy tym konkretne przedziały czasowe, w których miałoby do takiej agresji dojść, a szacunki wahają się często między trzema a ośmioma latami (choć niektórzy dają sojuszowi nawet mniej czasu). Co sądzą o tych prognozach nasi badani? Okazuje się, że ponad połowa Polaków (57%) uważa atak Rosji na kraje NATO za prawdopodobny (14% uznaje go nawet za bardzo prawdopodobny). Przeciwnego zdania jest mniej więcej co trzeci badany (32%), choć zaledwie 4% uznaje taki atak za zupełnie nieprawdopodobny. Co dziewiąty (11%) nie ma zdania na ten temat.

Podtrzymywanie świątecznych zwyczajów utrzymuje się wśród Polaków na stabilnym poziomie. Niemal dziewięciu na dziesięciu badanych deklaruje, że w ich rodzinach praktykuje się dzielenie się z najbliższymi święconym jajkiem (89%) oraz święcenie pokarmów w Wielką Sobotę (86%), a około dwie trzecie obchodzi w rodzinie śmigusa-dyngusa, czyli tzw. lany poniedziałek (69%) i zachowuje zwyczaj malowania pisanek (66%). Połowa lub nieco mniej niż połowa Polaków osobiście praktykuje religijne zwyczaje, takie jak spowiedź wielkanocna czy udział w kościelnych obchodach Triduum Paschalnego.

Podobnie jak w zeszłym roku, najbardziej lubianym przez nas narodem okazali się Amerykanie. Niewiele dalej plasują się Włosi oraz nasi ulubieni sąsiedzi: Czesi i Słowacy. Większość badanych deklarowała również sympatię do Anglików i Litwinów, a blisko połowa do Finów, Węgrów i Francuzów. Po 40% deklaracji sympatii otrzymali Gruzini, Ukraińcy i Niemcy, choć w przypadku tych dwóch ostatnich narodów mamy jednocześnie do czynienia z dość wysokimi odsetkami deklaracji niechęci.

Pronatowskie postawy nigdy wcześniej nie były w polskim społeczeństwie tak rozpowszechnione jak od marca 2022 roku, choć już od kwietnia 2014 roku obserwowaliśmy większe poparcie niż we wcześniejszych badaniach. Niewątpliwie należy wiązać to z losami Ukrainy w ostatnich dziesięciu latach.

Po zapaści w 2020 roku, spowodowanej pandemią COVID-19 (administracyjnymi ograniczeniami oraz lękiem przed zachorowaniem), w kolejnych latach obserwujemy stopniowy powrót do korzystania przez Polaków z wyjazdów turystycznych z co najmniej jednym noclegiem. W roku 2023 na minimum dwudniowy wypoczynek poza miejsce stałego zamieszkania wyjechało ponad trzy piąte (61%) dorosłych Polaków, czyli o 7 punktów procentowych więcej niż w roku 2022. Jest to też najwyższy wynik z notowanych przez nas, odkąd pytamy badanych o tego typu wyjazdy, czyli od roku 2012 (wcześniej zbliżony odsetek respondentów skorzystał z takiej formy wypoczynku jedynie w 2018 roku). Warto dodać, iż na początku ubiegłego roku planowało takie wyjazdy 55% ankietowanych. Po raz pierwszy w historii naszych badań faktyczne wyjazdy przewyższyły tak wyraźnie plany wyjazdowe deklarowane na początku roku.

Opinie Polaków w sprawie dostępności antykoncepcji awaryjnej bez recepty dla osób powyżej 15 roku życia są podzielone. Nieco więcej osób popiera przyjętą przez Sejm nowelizację prawa farmaceutycznego w tym zakresie (50%), niż sprzeciwia się tej kwestii (42%). Pozostałe 8% wybiera odpowiedź „trudno powiedzieć”.

Zdaniem Polaków, w kraju w roku 2023, zdecydowanie najważniejsze okazały się wybory parlamentarne, a właściwie ich rezultat – zwycięstwo demokratycznej opozycji i koniec rządów PiS (65,3% wskazań). Natomiast w skali międzynarodowej rok 2023 przejdzie do annałów jako rok wojen. Z jednej strony badani wskazywali na toczącą się wojnę w Ukrainie (27,1%), a z drugiej – na kolejny międzynarodowy konflikt, który rozpalił się z nową siłą po terrorystycznym ataku Hamasu na Izrael – wojnę w Strefie Gazy (23,2% wskazań). Dodatkowo 7% wymieniło ogólnie konflikty zbrojne jako najistotniejsze w minionym roku. W sumie zatem prawie trzy piąte Polaków (57,3%) wskazało wojnę lub wojny jako najważniejsze wydarzenia 2023 roku.

Po dwóch latach epidemii koronawirusa i pierwszym roku wojny w Ukrainie uczestnictwo Polaków w aktywnościach społecznych i wydarzeniach wróciło do dawnych trendów wzrostowych. Istotnie zmniejszyła się jedynie działalność charytatywna – odsetki przekazujących pieniądze oraz przedmioty na cele dobroczynne są znacznie niższe niż w 2022 roku, kiedy masowo pomagano uchodźcom z Ukrainy. Najbardziej wzrosły odsetki osób, które wyjechały na wypoczynek i były na koncercie.

Spośród różnych sfer życia wśród Polaków w ciągu ostatniego roku w największym stopniu wzrosło zadowolenie z własnych dochodów i ogólnej sytuacji finansowej (skądinąd sfery życia ocenianej rokrocznie w wymiarze życiowej satysfakcji najbardziej krytycznie). Deklaracje Polaków korespondują z danymi GUS pokazującymi, że średnie nominalne płace brutto osiągnęły w grudniu 2023 roku najwyższy poziom w historii (ponad 8 tys. zł). W aspekcie dochodów i sfery finansów poziom zadowolenia Polaków wzrósł rok do roku aż o 10 punktów procentowych. Obecnie niemal dwie piąte ankietowanych (39%) deklaruje zadowolenie ze swojego statusu finansowego, podczas gdy w grudniu 2022 tego rodzaju satysfakcja towarzyszyła tylko nieco ponad jednej czwartej badanych (29%). Jednocześnie poziom niezadowolenia spadł o 5 punktów i obecnie jednej piątej dorosłych Polaków (20%) nie cieszy obecny status finansowy.

W grudniu zapytaliśmy naszych badanych o to, czym przede wszystkim są dla nich nadchodzące święta Bożego Narodzenia. Jak się okazało, dla większości Polaków (62%) Boże Narodzenie to w pierwszej kolejności święto rodzinne. Tylko dla niespełna co piątego Polaka (19%) jest to głównie przeżycie religijne, dla co dziesiątego (10%) miła tradycja, a dla co dwudziestego (5%) wypoczynek i przerwa od pracy. Choć w poprzednich latach zadawaliśmy to pytanie w nieco innej formie, to stosunkowo niski odsetek badanych postrzegających Boże Narodzenie w kategoriach przede wszystkim religijnych wydaje się wpisywać w obserwowany przez nas od kilkunastu lat trend spadkowy.

Nasze listopadowe badanie pokazało, że toczący się na Bliskim Wschodzie konflikt izraelsko-palestyński stanowił ważny temat rozmów między Polakami. W grudniu postanowiliśmy pogłębić ten wątek i w comiesięcznym sondażu zapytaliśmy respondentów m.in. o to, z którą stroną konfliktu izraelsko-palestyńskiego bardziej sympatyzują. Jak się okazało, w polskim społeczeństwie łagodnie przeważają sympatie proizraelskie (14% wobec 10% sympatyzujących bardziej ze stroną palestyńską). Warto jednak podkreślić, że osoby o wyraźnych poglądach na temat wojny należały do mniejszości – dominowały tutaj odpowiedzi „trudno powiedzieć” (43%) oraz deklaracje sympatyzowania z obiema stronami w równym stopniu (33%).

Zdecydowana większość ogółu dorosłych Polaków (83%) nie zauważyła żadnych nieprawidłowości w przeprowadzaniu ostatnich wyborów do Sejmu i Senatu. Przekonanie, że wystąpiły jakieś nieprawidłowości w przeprowadzaniu tych wyborów, wyraziło natomiast 9% badanych, 7% nie potrafiło zająć stanowiska w tej kwestii, a co setny ankietowany odmówił odpowiedzi na to pytanie. Po tegorocznych wyborach badani nieco rzadziej niż po ostatnich wyborach prezydenckich wyrażali przekonanie o wystąpieniu w ich trakcie jakichś nieprawidłowości, ale w porównaniu z oceną przebiegu poprzednich wyborów parlamentarnych nastąpiło znaczące pogorszenie ocen – o 8 punktów procentowych więcej respondentów stwierdziło, że zauważyło jakieś nieprawidłowości, a o 11 punktów mniej zadeklarowało, że nie zauważyło żadnych nieprawidłowości.

Praca w Polsce obcokrajowców spoza Unii Europejskiej najczęściej postrzegana jest jako korzystna dla zatrudniających ich osób i firm (83% wobec 8% będących przeciwnego zdania), a także dla polskiej gospodarki (72% wobec 17% uważających ją za niekorzystną). Na ogół badani podzielają też opinię, że jest to z korzyścią dla sytuacji ogółu pracujących (56% wobec 29%) i samych respondentów (48% wobec 25%). W ciągu ostatnich czterech lat umocniło się nieco przekonanie o korzyściach płynących z pracy obcokrajowców z krajów spoza UE w Polsce dla ogółu pracujących, natomiast nieco mniej osób widzi takie korzyści dla osób i firm, które ich zatrudniają. Sami respondenci częściej niż przed czterema laty widzą w tym dla własnej sytuacji następstwa zarówno pozytywne, jak i negatywne. Względnie stabilne jest przekonanie o korzyściach z pracy obcokrajowców spoza UE dla polskiej gospodarski.

Mijająca IX kadencja Sejmu została oceniona podobnie jak trzy poprzednie: „Dużo zrobił, ale dużo też zaniedbał” – taką odpowiedź wybrało 39% respondentów październikowego sondażu CBOS.
W ocenie tej kadencji dał o sobie znać także podział sceny politycznej i Polaków na dwa wrogie „plemiona”. Wskazuje na to jeden z najwyższych jak dotąd odsetków opinii skrajnie pozytywnych i najwyższy – skrajnie negatywnych.

Na początku roku szkolnego 2023/2024 odnotowaliśmy znaczący wzrost popularności płatnych zajęć dodatkowych dla uczniów. Blisko trzy czwarte (72%, od ubiegłego roku wzrost o 7 punktów procentowych) badanych rodziców zadeklarowało, że któreś z ich dzieci będących w wieku szkolnym uczęszcza lub będzie uczęszczać w bieżącym roku szkolnym na zajęcia dodatkowe, opłacane przez rodziców w szkole lub poza szkołą. Warto podkreślić, iż od 1998 roku nigdy tak duża część rodziców nie deklarowała, że opłaca lub będzie opłacać w trakcie roku szkolnego takie zajęcia. Tak jak w poprzednich latach najpopularniejszym rodzajem płatnych zajęć edukacyjnych dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym jest nauka języków obcych, którą w bieżącym roku szkolnym finansuje lub zamierza sfinansować połowa (50%) rodziców.

W celu możliwie najtrafniejszego oddania rozkładu przedwyborczych preferencji Polaków, wykorzystując potencjał różnych metod badawczych, zagregowaliśmy dane z dwóch badań przeprowadzonych w zbliżonym okresie: sondażu zrealizowanego w dniach 2–11 października na reprezentatywnej imiennej próbie losowanej z rejestru PESEL (N=1110) i sondażu telefonicznego przeprowadzonego wyłącznie w tygodniu wyborczym na losowej próbie użytkowników telefonów komórkowych w dniach 9–12 października (N=1000). Przy szacunkowej frekwencji 68% (1443 osoby) i wyłączeniu z podstawy procentowania osób niezdecydowanych, na kogo głosować (14%, tj. 200 osób) lub odmawiających odpowiedzi na to pytanie (4%, tj. 61 osób), daje nam to następujący obraz poparcia dla startujących w wyborach komitetów.

Popularność co najmniej tygodniowych wyjazdów wypoczynkowych w trakcie tegorocznych wakacji utrzymała się na poziomie ubiegłorocznym – na co najmniej tydzień wyjechały dzieci i młodzież szkolna z 68% gospodarstw domowych, w których są uczniowie, przy czym na ogół (57%) wyjeżdżały wszystkie dzieci. Mimo iż odsetek deklarujących, że przynajmniej część uczniów wchodzących w skład gospodarstwa domowego wyjechała w te wakacje na co najmniej dwa tygodnie jest nawet nieznacznie większy niż przed rokiem (28%, wzrost o 1 punkt procentowy), to mniej gospodarstw domowych niż w ubiegłym roku wysłało na taki wypoczynek wszystkie dzieci lub młodzież w wieku szkolnym (17%, spadek o 5 punktów).

We wrześniu zapytaliśmy respondentów o ich stosunek do tworzenia przez żyjących w Polsce Ukraińców własnych szkół, ośrodków kultury, dzielnic, a także cerkwi. Wyniki pokazują, że takie działania budzą raczej niechęć – odpowiedzi na każde zadane przez nas pytanie są w przeważającej mierze negatywne. Dość podzielone – choć raczej krytyczne – są opinie odnośnie do tworzenia w naszym kraju ukraińskich ośrodków kultury (48% głosów przeciwnych wobec 42% przychylnych). Nieco wyraźniejszy opór budzą cerkwie (51% przeciwnych wobec 39% popierających), a tym bardziej ukraińskie szkoły (58% przeciwnych wobec 31% przychylnych). Natomiast ukraińskim dzielnicom w dużych polskich miastach sprzeciwia się już zdecydowana większość Polaków (87% wobec 7% głosów przychylnych).

Według respondentów wrześniowego sondażu CBOS wybory do Sejmu wygra Prawo i Sprawiedliwość, natomiast w Senacie należy spodziewać się raczej równowagi sił między PiS i jego koalicjantami a prawdopodobną koalicją partii opozycyjnych.

Zapowiedzi domagania się przez Polskę reparacji wojennych od początku spotykały się z pozytywnym przyjęciem wśród badanych. Najwięcej zwolenników podjęcia działań w tej sprawie notowaliśmy w lipcu 2019 roku (69%). Obecnie wystąpienie do Niemiec o odszkodowania popiera ogółem 58% respondentów, z czego 38% w sposób zdecydowany. Sprzeciwia się temu łącznie mniej niż jedna trzecia badanych (32%), przy czym tylko 11% mówi „zdecydowanie nie”. W porównaniu z wrześniem ubiegłego roku poparcie dla wysuwania roszczeń reparacyjnych wobec Niemiec minimalnie się zwiększyło, ale jest mniejsze niż w sierpniu roku 2019 i w październiku roku 2021. W stosunku do września ubiegłego roku ubyło też przeciwników takich działań.

Do 15 września obowiązuje unijny zakaz dostaw pszenicy, kukurydzy, rzepaku i słonecznika z Ukrainy do Polski oraz do innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Blisko dwie trzecie badanych (65%), w tym znaczna część w sposób zdecydowany (39%), wyraża przekonanie, że obowiązywanie tego zakazu powinno zostać przedłużone.

Jedna czwarta respondentów (24%) w półroczu poprzedzającym nasze badanie korzystała z usług medycznych wyłącznie w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, a jedna dziesiąta (11%) tylko z usług finansowanych samodzielnie lub dostępnych w ramach abonamentu czy polisy. Największa grupa – połowa Polaków (51%) – korzystała zarówno z jednych, jak i drugich. Pozostali ankietowani (14%) w ciągu ostatnich sześciu miesięcy nie korzystali z żadnych usług i świadczeń zdrowotnych.

Odsetek Polaków oceniających stosunki polsko-ukraińskie pozytywnie wzrósł od 2018 roku ponad dwukrotnie (64% wobec 29% pięć lat temu), co stanowi niewątpliwie efekt zbliżenia między naszymi narodami, jakie nastąpiło po rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Warto zwrócić uwagę, że wcześniej wyraźny wzrost pozytywnych ocen odnotowaliśmy też za sprawą Rosji, bezpośrednio po aneksji Krymu w 2014 roku. Zaledwie 4% Polaków ocenia obecne stosunki polsko-ukraińskie jako złe.

Pomysł podwyższenia świadczenia 500 plus do wysokości 800 zł dzieli Polaków: 50% pytanych popiera tę propozycję, a 46% jest jej przeciwnych. Pozostałe 4% nie ma zdania na ten temat. Warto zauważyć, że wśród badanych, którzy opowiadają się za waloryzacją świadczenia, częściej pada odpowiedź „Raczej popieram” (27%) niż „Zdecydowanie popieram” (23%), podczas gdy w gronie osób niepopierających tej propozycji znacznie więcej jest zdecydowanych (27%) niż umiarkowanych przeciwników (19%).

W dniu 31 maja br. weszła w życie ustawa o powołaniu Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczpospolitej Polskiej w latach 2007–2022, znowelizowana 16 czerwca w wyniku poprawek złożonych przez Prezydenta RP.

W majowym badaniu zapytaliśmy Polaków o to, kto – ich zdaniem – jest przede wszystkim odpowiedzialny za tzw. kryzys zbożowy, czyli problemy wywołane przez niekontrolowany napływ ukraińskiego zboża do Polski. Niemal połowa (45%) z nich uznała za głównego winnego polski rząd, któremu zarzuca się, że najpierw reagował na zgłaszane przez rolników problemy opieszale, a potem zbyt gwałtownie. Na drugim miejscu znaleźli się (20%) przedsiębiorcy handlujący zbożem, na trzecim – Unia Europejska (16%). Najrzadziej zaś wymieniana była sama Ukraina (2%). Prawie co piąty badany (17%) nie miał na ten temat zdania.

Emisja reportażu Marcina Gutowskiego „Franciszkańska 3", w którym sugerowano, że Jan Paweł II jako metropolita krakowski tuszował przypadki pedofilii wśród księży, wywołała medialno­‑polityczną burzę. W kwietniowym sondażu sprawdziliśmy, w jaki sposób doniesienia medialne wpłynęły na autorytet papieża w polskim społeczeństwie. Możliwość odpowiedzi na to pytanie dało porównanie wyników badań CBOS zrealizowanych w tym i ubiegłym roku. W maju 2022 roku ogółem 81% badanych zadeklarowało, że Jan Paweł II jest dla nich autorytetem moralnym (w tym 56% stwierdziło to w sposób zdecydowany). Blisko rok później takie deklaracje złożyło także 81% badanych (w tym 58% stwierdziło to w sposób zdecydowany). Można zatem powiedzieć, że zarzuty stawiane Janowi Pawłowi II nie przełożyły się na spadek jego społecznego autorytetu.

Możliwość kształtowania wspólnej polityki w UE wiąże się z przekazaniem organom unijnym części kompetencji państw narodowych. Kwestia suwerenności była w Polsce często podnoszona w okresie sprawowania władzy przez Prawo i Sprawiedliwość, m.in. w kontekście zmian w wymiarze sprawiedliwości i zastrzeżeń organów unijnych dotyczących przestrzegania praworządności. Mimo toczących się wokół tych kwestii sporów postrzeganie suwerenności Polski w Unii do roku 2022 niewiele się zmieniało. Dotychczas przeważała opinia, że członkostwo w UE nie ogranicza nadmiernie niezależności Polski. Teraz to się zmieniło. Obecnie mniej więcej tyle samo osób uważa, że obecność w Unii nie narusza zbytnio suwerenności naszego kraju (44%, o 11 punktów mniej niż w czerwcu 2022 roku), ile jest przeciwnego zdania (45%, o 12 punktów więcej niż poprzednio).

W kwietniu nastąpił wyraźny, aż 10-punktowy spadek odsetka Polaków popierających przyjmowanie uchodźców z Ukrainy (73% wobec 83% w marcu). Choć to nadal zdecydowana większość badanych, mamy do czynienia z najniższym wynikiem od wybuchu wojny. Niemal co piąty Polak (19%, wzrost o 8 punktów w stosunku do marca) jest obecnie przeciwny przyjmowaniu ukraińskich uchodźców, co z kolei stanowi najwyższy wynik od wybuchu wojny. Prawdopodobnie zmiany te można wiązać z niepewną sytuacją ekonomiczną, a zwłaszcza z niekontrolowanym napływem taniego ukraińskiego zboża do Polski, który w ostatnim czasie wywołał w kraju falę protestów.

Blisko 80 lat temu w getcie warszawskim wybuchło powstanie. Słyszała o tym ogromna większość Polaków (89%). Spośród nich sześciu na dziesięciu (60%) twierdzi, że powstanie w getcie warszawskim jest obecnie ważne głównie dla Żydów. Mniej niż połowa (46%) uważa, że ma ono istotne znaczenie przede wszystkim dla Polaków, a ponad jedna trzecia (36%) – że dla ludzi starszego pokolenia. Stosunkowo rzadko (7%) postrzegane jest jako wydarzenie ważne obecnie tylko dla osób, których życie związane jest z Warszawą. Siedmiu na stu ankietowanych (7%) uważa, że powstanie w getcie warszawskim mało kogo dziś interesuje. Na przestrzeni dekady słabnie przekonanie, że jest to wydarzenie ważne przede wszystkim dla Żydów. Ponadto więcej osób niż w 2013 roku postrzega je jako istotne głównie dla Polaków, a mniej – jako istotne przede wszystkim dla starszych pokoleń.

Stany Zjednoczone wciąż pozostają jedynym supermocarstwem, mimo że w ostatnim trzydziestoleciu w polityce i gospodarce światowej rośnie znaczenie także innych krajów (przede wszystkim grupy BRICS, a zwłaszcza Chin). W marcu, po prawie dziewięcioletniej przerwie, ponownie zapytaliśmy Polaków, jak postrzegają wpływ USA na świat. Aktualne oceny są najlepsze od 2006 roku. Już w maju 2014 roku odwrócił się wcześniejszy trend wzrostu odsetka ocen niejednoznacznych, wskazujących na postrzeganie roli tego mocarstwa w polityce międzynarodowej w zależności od konkretnej sytuacji. Zmiana opinii odnotowana w 2014 roku najprawdopodobniej związana była z jasnym stanowiskiem Stanów Zjednoczonych w kwestii Ukrainy i ówczesnego zaangażowania Rosji w wydarzenia w tym kraju. Jeszcze większą poprawę ocen w tym zakresie rejestrujemy obecnie. W porównaniu z wcześniejszymi badaniami znacznie przybyło Polaków uważających, że – ogólnie rzecz biorąc – Stany Zjednoczone mają pozytywny wpływ na świat – obecnie sądzi tak ponad połowa respondentów. Tak generalnie pozytywny odbiór Stanów Zjednoczonych z całą pewnością można wiązać z działaniami tego mocarstwa w obliczu zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę.

W dniu 13 marca prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację kodeksu wyborczego. Przewiduje ona m.in. bezpłatny transport do lokali wyborczych dla osób starszych, osób z niepełno­spraw­nościami oraz mieszkańców gmin wiejskich lub miejsko­ ‑wiejskich, jeśli najbliższy przystanek komunikacji zbiorowej jest odległy o co najmniej 1,5 km od lokalu wyborczego. Rozwiązanie to popiera ogółem 70% ankietowanych, przeciwny mu jest niespełna co czwarty badany (24%).

Wojna na Ukrainie i jej skutki dla sektora energetycznego wpłynęły na sposób myślenia Polaków o transformacji energetycznej i realizacji unijnych celów klimatycznych.

Rocznica wybuchu wojny na Ukrainie stała się okazją do zadania badanym pytania o ocenę dotychczasowej postawy różnych krajów wobec toczącego się konfliktu. Na potrzeby sondażu ograniczyliśmy się do kilku państw, które odgrywały szczególnie istotną rolę we wspieraniu Ukrainy – jak Stany Zjednoczone czy Polska – bądź zajmowały wobec wojny kontrowersyjne stanowisko, jak Niemcy czy Węgry.

Ogromna większość Polaków (83%) popiera rozwój lądowej energetyki wiatrowej, a tylko nieliczni (10%) zajmują w tej kwestii stanowisko przeciwne. Ponad połowa badanych (51%) uważa – zgodnie z prawdą – że koszt wyprodukowania energii elektrycznej przez farmy wiatrowe jest niższy niż koszt wyprodukowania jej z węgla. Niespełna jedna piąta respondentów (17%) jest zdania, że jest to koszt zbliżony, a jedna dziewiąta (11%) – że wyższy.

Z prowadzonych systematycznie od 1993 roku badań wynika, że Amerykanie należą do narodów najbardziej lubianych przez Polaków. W tym roku sympatia do nich deklarowana jest szczególnie często, bo przez ponad dwie trzecie badanych (68%). Niechęć odczuwa zaledwie 6% ankietowanych. Rekordowo dobre nastawienie do Amerykanów można łączyć ze wzmocnioną obecnością wojsk amerykańskich w Polsce, wsparciem Stanów Zjednoczonych dla Ukrainy i deklaracjami dotyczącymi ewentualnej obrony polskich granic w związku ze zbrojną agresją Rosji na Ukrainę.

Popularność wyjazdów turystycznych szybko wraca do utrwalonego przed pandemią poziomu (w roku 2022 na co najmniej dwudniowy wypoczynek poza miejsce stałego zamieszkania wyjechało 54% dorosłych Polaków, czyli o 4 punkty procentowe więcej niż w roku 2021), a deklaracje dotyczące wyjazdów odbytych w roku 2022 i plany na rok 2023 wskazują, iż preferencje Polaków co do tego, czy spędzić urlop na terenie kraju czy za granicą, również powróciły do stanu sprzed pandemii. Warto jednak dodać, iż jeżeli chodzi o plany wyjazdowe na ten rok, to nadal obserwujemy podwyższony poziom niepewności, wyrażający się w wyższym niż przed pandemią odsetkiem odpowiedzi „jeszcze nie wiem”.

Po dwóch latach epidemii, w roku 2022 wyraźnie wzrosła skala działalności dobroczynnej, co z jednej strony może nieco zaskakiwać w kontekście wysokiej inflacji, z drugiej jednak wiemy, m.in. z innych badań CBOS, że wojna na Ukrainie uruchomiła w Polakach ogromną chęć pomagania Ukraińcom przybywającym do naszego kraju. W minionym roku siedmiu na dziesięciu badanych (71%) – z czego ponad połowa (53%) więcej niż raz – przekazało pieniądze na cele dobroczynne. To więcej niż w roku 2021 (o 8 punktów procentowych) i niemal tyle, ile w roku 2019. Znacznie więcej Polaków niż w latach 2020–2021 udzieliło pomocy rzeczowej (61%, wzrost o 13 punktów w stosunku do 2021). Skala tej pomocy również jest zbliżona do deklarowanej przed epidemią. Po dwóch słabszych latach do wcześniejszego poziomu wrócił odsetek badanych, którzy przeznaczyli na cele dobroczynne własną pracę. W 2022 roku stanowili oni ponad jedną piąta (22%, o 7 punktów więcej niż w roku 2021). Minimalnie zwiększyła się także – z 5% do 8% – liczba pracujących w charakterze wolontariusza.

Od marca ubiegłego roku niezmiennie udział badanych deklarujących, że nie boją się zakażenia koronawirusem, przewyższa odsetek wyrażających obawy z tym związane.

Od maja 2022 roku około połowa Polaków deklarowała niezmiennie, że oni sami lub członkowie ich gospodarstw domowych dobrowolnie i nieodpłatnie pomagają uchodźcom z Ukrainy. W styczniu mamy do czynienia z wyraźnym przełamaniem tego trendu – udzielanie pomocy ukraińskim uchodźcom deklaruje obecnie dwóch na pięciu badanych (41%), co stanowi aż 11-punktowy spadek w stosunku do grudnia. Jako że zmianie nie towarzyszy zmniejszenie poparcia dla przyjmowania uchodźców, można przypuszczać, że raczej ma ona związek z wysoką inflacją – zmuszającą Polaków do większej oszczędności – niż ze zmianą stosunku do samych Ukraińców.

Opisując nastroje panujące w swoim środowisku, ponad cztery piąte Polaków (83%) dostrzega głównie negatywne emocje – najczęściej lęk, obawę, co przyniesie przyszłość (60%), rzadziej – ogólne niezadowolenie, brak wiary w jakąkolwiek poprawę (14%) lub apatię, rezygnację, pogodzenie się z losem (9%). Tylko ogółem 13% ankietowanych, opisując klimat społeczny panujący w ich otoczeniu, dostrzega przede wszystkim pozytywne emocje – pewne odprężenie i zadowolenie, że jest lepiej (9%), rzadziej – wiarę, że będzie lepiej (4%).

Tytuł polityka roku 2022 Polacy przyznali prezydentowi Andrzejowi Dudzie (w odpowiedzi na pytanie otwarte wymieniło go 12% ankietowanych). Na kolejnych miejscach rankingu, ze zbliżonym odsetkiem „głosów”, znaleźli się premier Mateusz Morawiecki oraz Donald Tusk (po 6%). Ponad połowa badanych (55%) nie wskazała jednak osoby, która, w ich opinii, zasługiwałaby na takie wyróżnienie.

Z badania przeprowadzonego na przełomie listopada i grudnia wynika, że większość osób myśli ze spokojem o epidemii COVID-19. W stosunku do poprzedniego pomiaru wzrósł odsetek osób, które nie boją się zakażenia koronawirusem (z 63% w listopadzie do 69% obecnie), a spadł udział badanych, którzy obawiają się zarażenia (z 36% do 31%). Jednak odsetek osób, które bardzo martwią się o swoje zdrowie, zmienia się w najmniejszym stopniu. Spada szczególnie udział tych, którzy trochę się boją koronawirusa (z 28% do 23%).

Jeśli nowa ustawa oświatowa, nazywana w mediach od nazwiska ministra edukacji i nauki „lex Czarnek”, weszłaby w życie, współpraca szkół i organizacji pozarządowych byłaby znacznie utrudniona. Nawiązanie takiej współpracy, czyli uzyskanie przez daną organizację społeczną możliwości wejścia do szkoły w celu poprowadzenia zajęć, wymagałoby przeprowadzenia czasochłonnych konsultacji z rodzicami i – co bardziej kontrowersyjne – uzyskania zgody kuratora. Ostatnio nowelizację zawetował prezydent Andrzej Duda. Wyniki listopadowego sondażu CBOS pokazują, że prezydenckie weto jest zgodne ze społecznym stosunkiem do proponowanej w ustawie zmiany. Ogromna większość – trzy czwarte badanych (75%) – uważa, że do prowadzenia dodatkowych zajęć pozalekcyjnych w szkołach i przedszkolach przez organizacje pozarządowe wystarczy wyłącznie decyzja dyrekcji i rady rodziców, a tylko 14% sądzi, że powinno być to zatwierdzane przez kuratora oświaty.

Systematycznie od czerwca wzrasta wśród Polaków przekonanie o korzystnym dla Ukrainy zakończeniu wojny. Listopadowe badanie również potwierdza ten trend. Ponad jedna trzecia respondentów (34%) twierdzi, że Rosja wycofa się z zaatakowanych terytoriów Ukrainy. Jest to wzrost o 8 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego badania i rekordowy wynik, od kiedy pytamy o tę kwestię. Co piąty ankietowany (20%, wzrost o 3 punkty) uważa, że Rosja wycofa się także z terytoriów, które zajęła w 2014 roku.

Wojna na Ukrainie, która spowodowała problemy na rynku paliw i wzrost cen, przyczyniła się do zwiększenia akceptacji planów budowy elektrowni jądrowych w naszym kraju. Odsetek zwolenników powstania elektrowni jądrowych w Polsce wzrósł z 39% w maju 2021 roku do 75% obecnie, a więc aż o 36 punktów procentowych. Oznacza to, że poparcie dla rozwoju energetyki jądrowej w naszym kraju jest obecnie znacznie wyższe niż kiedykolwiek wcześniej, biorąc pod uwagę dotychczasowe wyniki badań CBOS.

Temat potencjalnego użycia broni nuklearnej przez Rosję powrócił na pierwsze strony gazet po tym, jak Władimir Putin zaczął niedawno sugerować, że byłby gotów na taki krok. Z tego powodu w październikowym badaniu postanowiliśmy zapytać Polaków o ich obawy związane z tym zagrożeniem, wykorzystując zestaw pytań, którego użyliśmy po raz pierwszy zaraz po wybuchu wojny. Jak się okazało, poziom lęku jest dziś wyraźnie mniejszy niż wówczas, choć wciąż znaczący. Obawy przed użyciem broni jądrowej wobec Ukrainy wyraziło dwie trzecie Polaków (66%, spadek o 11 punktów procentowych od marca), wobec Polski – niespełna połowa (47%, spadek o 18 punktów), a wobec innych krajów NATO – ponad jedna trzecia (37%, spadek o 25 punktów).

Jak wynika z deklaracji badanych, od sierpnia do połowy października zaopatrzenie w węgiel gospodarstw domowych, które używają tego surowca do ogrzewania, poprawiło się. Nadal jednak duża część gospodarstw nie ma żadnych zapasów węgla – brak zapasów tego surowca w swoim gospodarstwie domowym deklaruje 36% ankietowanych (o 4 punkty mniej niż w drugiej połowie sierpnia). Spora grupa (29%, o 6 punktów mniej niż poprzednio) twierdzi, że ma jedynie niewielkie zapasy węgla. Kolejne 16% przyznaje, że ma już spore zapasy węgla, ale nie wystarczą one na cały sezon grzewczy. Od sierpnia dwukrotnie (z 9% do 18%) zwiększył się odsetek osób deklarujących, że posiadają wystarczającą ilość węgla na cały sezon grzewczy.

Na co najmniej tygodniowy wypoczynek ostatniego lata wyjechała mniejsza część dzieci i młodzieży w wieku szkolnym niż w roku ubiegłym (łącznie o 4 punkty procentowe ubyło gospodarstw domowych, które zafundowały takie wyjazdy co najmniej części uczniów, a o 6 punktów zmniejszył się odsetek tych, z których wyjechały wszystkie dzieci i młodzież w wieku szkolnym). Tegoroczne deklaracje w tej kwestii są takie same jak w przedpandemicznym roku 2019 i niemal identyczne jak w roku 2017. W czasie tegorocznych wakacji – podobnie jak w poprzednich latach – w większości przypadków wyjazdy wypoczynkowe uczniów były realizowane w kraju. Turystyka krajowa odnotowała jednak wyraźny spadek popytu. Większą popularnością niż w latach 2019–2021 cieszyły się natomiast wyjazdy zagraniczne.

Działania organów państwa polskiego wobec katastrofy ekologicznej na Odrze są odbierane na ogół krytycznie. Źle ocenia je niemal dwie trzecie Polaków (63%), w tym prawie dwie piąte (37%) wyraża tę opinię w sposób kategoryczny. Przeciwnego zdania jest niespełna co czwarty ankietowany (23%).

W naszym ostatnim sondażu zapytaliśmy Polaków o obawy związane z nadchodzącym sezonem grzewczym. Zdecydowana większość badanych (79%) korzystających z pieców i kotłów węglowych przewiduje, że ich gospodarstwa domowe będą miały problemy z zaopatrzeniem w ten surowiec w nadchodzącym sezonie. Najczęściej obawy te dotyczą zarówno braku węgla na rynku, jak i zbyt wysokich jego cen (46%), rzadziej jedynie zbyt wysokich cen (22%) bądź też jedynie deficytu tego surowca na rynku (11%).

W sierpniowym badaniu zapytaliśmy Polaków o to, czy zachodnie sankcje nałożone na Rosję w związku z inwazją na Ukrainę są bardziej odczuwalne dla Rosjan czy też dla mieszkańców krajów Unii Europejskiej. Dominowało przekonanie, że sankcje dotykają ich w równym stopniu (38%), niemal co trzeci badany (31%) uważał jednak, że są one bardziej odczuwalne dla mieszkańców państw Unii Europejskiej. Co ciekawe, odpowiedź, wedle której nałożone na Rosję sankcje uderzają głównie w Rosjan – a zatem w tych, w których sankcje były rzeczywiście wymierzone – respondenci wskazywali najrzadziej (22%), jeśli pominąć odpowiedzi „trudno powiedzieć” (9%).

W jednym z ostatnich sondaży zapytaliśmy naszych respondentów o to, co jest dla nich najważniejsze, jeśli chodzi o miejsce zamieszkania. Poprosiliśmy o wybranie z podanej listy czterech najważniejszych aspektów. Największa część badanych wskazała w tym kontekście bezpieczną okolicę (57%), a na drugim miejscu pod względem liczby wskazań usytuowały się koszty utrzymania mieszkania lub domu (43%). Dla znacznej grupy respondentów istotna jest dobra infrastruktura – dostęp do szkół, przedszkoli, sklepów, punktów usługowych (36%), a także kontakt z naturą – posiadanie ogrodu (35%) oraz bliskość terenów zielonych (33%). Bardzo ważną kwestią jest dobre skomunikowanie okolicy – blisko co czwarty ankietowany wymienił dobry dostęp do komunikacji publicznej (24%), a zbliżona liczba (23%) – czas dojazdu do pracy, szkoły itp.

Z ostatniego badania dotyczącego planów prokreacyjnych Polaków wynika, że wśród najmłodszych respondentów (18–24 lata) odsetek osób, które w ogóle nie chcą mieć dzieci, wynosi 21%. Jeśli dobrze zrozumieli oni pytanie, to znaczy, że przeszło jedna piąta młodych ludzi nie planuje potomstwa. Niechęć do posiadania dzieci nie zależy od płci – dotyczy w takim samym stopniu kobiet, jak i mężczyzn (po 7% wskazań). Innymi grupami, które częściej niż pozostałe nie planują potomstwa, są niepraktykujący religijnie (17%), identyfikujący się z lewicą (16%) oraz zarabiający w przeliczeniu na członka rodziny co najmniej 4000 zł (14%).

W lipcowym sondażu zadaliśmy pytanie o to, jak powszechne lub ograniczone powinno być, według respondentów, prawo do posiadania broni palnej w Polsce. Największa grupa badanych (35%) jest zdania, że obecne przepisy o dostępie do broni palnej i liczba osób ją posiadających są całkowicie wystarczające. Tyle samo opowiedziało się za większym niż obecnie ograniczeniem, przy czym 9% stwierdziło, że obecne przepisy o dostępie do broni palnej są zbyt liberalne, zbyt wiele osób w Polsce ją posiada i powinno zostać to ograniczone, a 26% uważa, że nikt poza funkcjonariuszami odpowiednich służb mundurowych nie powinien mieć prawa do posiadania broni palnej. Za większą liberalizacją przepisów w tym zakresie jest natomiast łącznie mniej niż jedna czwarta badanych (23%), przy czym 18% jest zdania, że dostęp do broni palnej powinien być reglamentowany, lecz powinna ją mieć w Polsce większa liczba obywateli niż obecnie, a jedynie co dwudziesty (5%) uważa, że każdy obywatel powinien mieć prawo do posiadania broni palnej, chyba że sąd mu tego zakaże. Stanowiska w tej sprawie nie zajęło 7% pytanych.

W lipcowym badaniu zapytaliśmy Polaków o ich opinie na temat zakresu pomocy, jakiej polskie państwo powinno udzielać uchodźcom z Ukrainy. Zdecydowana większość badanych uważa, że uchodźcy powinni uzyskać wsparcie w utrzymaniu się przez pierwsze miesiące wojny (87%) oraz w znalezieniu pracy w Polsce (85%). Jeśli chodzi o pomoc w osiedlaniu się w Polsce na stałe, opinie są już podzielone, choć dominuje przekonanie, że państwo nie powinno jej udzielać (47% wobec 36% głosów przychylnych). Większość Polaków (56%) uważa też, że państwo nie powinno wspierać ukraińskich uchodźców w utrzymaniu się przez cały okres trwania wojny (przy czym 31% respondentów jest przeciwnego zdania). Oczywiście nikt nie wie, ile wojna potrwa i kiedy właściwie skończą się jej „pierwsze miesiące”, podczas których uchodźcy – zdaniem zdecydowanej większości respondentów – powinni być wspierani przez państwo. Biorąc jednak pod uwagę wyraźne poparcie dla pomagania uchodźcom w znalezieniu pracy, możemy przypuścić, że większość Polaków oczekuje od uchodźców możliwie prędkiego usamodzielnienia się.

Inflacja w Polsce jest najwyższa od 25 lat. W czerwcu tego roku w porównaniu z analogicznym miesiącem roku ubiegłego ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły o 15,5%.

Na początku roku weszły w życie przepisy umożliwiające budowę domów jednorodzinnych na własny użytek do 70 metrów kwadratowych bez konieczności uzyskania pozwolenia na budowę. Zgodnie z zapowiedziami od 2023 roku wprowadzona zostanie ustawa likwidująca pozwolenia na budowę domów jednorodzinnych na własne potrzeby – niezależnie od powierzchni. Niedawno też ruszył program Mieszkanie bez wkładu własnego – ułatwiający zakup mieszkania na kredyt osobom mającym zdolność kredytową, ale nieposiadającym wystarczającego wkładu własnego.

W ostatnim okresie zaszły bardzo znaczące zmiany w postrzeganiu papieża Franciszka. W badaniach realizowanych w 2014 i 2015 roku ponad cztery piąte respondentów (odpowiednio 83% i 84%) deklarowało, że papież jest dla nich ważnym autorytetem moralnym Obecnie pozostaje on autorytetem dla 57% dorosłych Polaków. Bez wątpienia pogorszenie wizerunku papieża Franciszka jest w dużej mierze efektem jego rozmijających się z odczuciami społecznymi reakcji na wojnę w Ukrainie.

W czerwcowym badaniu postawiliśmy badanym pytanie, które w różnych formach przewija się w polskiej debacie publicznej – czy w hipotetycznym scenariuszu, w którym to nasz kraj znalazłby się w podobnej sytuacji co dzisiejsza Ukraina, Polacy broniliby się tak samo jak Ukraińcy? Opinie Polaków okazały się dość podzielone. Dominowało przekonanie, że bronilibyśmy się tak samo (40%), poza tym 27% badanych uznało, że bronilibyśmy się gorzej, a 21%, że lepiej. Natomiast 12% ankietowanych nie miało na ten temat zdania.

W pierwszym sondażu realizowanym już po zniesieniu stanu epidemii rejestrujemy dalszy spadek obaw związanych z zarażeniem koronawirusem. W stosunku do maja zmniejszył się odsetek badanych bojących się zakażenia (o 6 punktów, z 36% do 30%), a zwiększył niewyrażających takich obaw (z 63% do 68%). Poziom lęku odnotowany w czerwcu jest najniższy od marca 2020 roku, od kiedy monitorujemy tę kwestię.

W porównaniu z lutym 2017 roku, kiedy pierwszy raz zapytaliśmy Polaków o ich stosunek do tworzonego wtedy nowego rodzaju wojsk zwanych potocznie „obroną terytorialną”, nastąpił bardzo duży wzrost poparcia dla istnienia Wojsk Obrony Terytorialnej. Obecnie ponad dwie trzecie (67%) dorosłych Polaków to ich zwolennicy, przy czym dwie piąte (40%) deklaruje zdecydowane poparcie. Łącznie poparcie dla istnienia WOT wzrosło w tym okresie o 18 punktów procentowych. W porównaniu z poprzednim badaniem znacząco (o 16 punktów) ubyło natomiast przeciwników istnienia WOT, a w  szczególności zmniejszyła się (o 12 punktów) grupa respondentów zdecydowanie przeciwstawiających się istnieniu tego typu wojsk.

Opinie Polaków w kwestii zagrożenia niepodległości Polski są obecnie bardzo podzielone. W pierwszej połowie maja br. tylko nieznacznie więcej badanych wyraziło pogląd, że w chwili obecnej nie istnieje zagrożenie dla niepodległości Polski (43%), niż dostrzegało realność takiego zagrożenia (42%). Sprecyzowanej opinii w tej kwestii nie ma 15% ankietowanych.

Regularne korzystanie z internetu deklaruje obecnie ponad trzy czwarte dorosłych badanych (77%), czyli o 4 punkty procentowe więcej niż przed rokiem. W ciągu ostatnich dwóch lat, na które przypadała epidemia koronawirusa, odsetek internautów wzrósł o 9 punktów.

Blisko trzy czwarte badanych (73%) obawia się, że wojna na Ukrainie zagraża bezpieczeństwu Polski, jednak należy zauważyć, że obawy te stopniowo zmniejszają się. Widać to zwłaszcza na przykładzie grupy respondentów „zdecydowanie” przekonanych o zagrożeniu – notujemy tu spadek o 13 punktów procentowych w ciągu miesiąca (z 42% do 29%). Zmiany można dostrzec także na ogólniejszym poziomie. Jeszcze na przełomie lutego i marca – a zatem tuż po wybuchu wojny – przekonanie, że sytuacja zagraża bezpieczeństwu Polski, wyrażało aż 85% ankietowanych. Miesiąc później było to już 79%, a obecnie mamy do czynienia z kolejnym spadkiem, o 6 punktów.

Obecne stosunki polsko-amerykańskie pozytywnie ocenia blisko trzy czwarte (73%) badanych, 16% uważa, że są one „ani dobre, ani złe”, a jedynie nieliczni (2%) określają je jako złe. Nie potrafiło lub nie chciało ich ocenić 9% ankietowanych. Społeczne oceny relacji polsko-amerykańskich są obecnie najlepsze od marca 1990 roku, kiedy aż 80% badanych charakteryzowało je jako dobre. W XXI wieku oceny te zmieniały się dynamicznie. Najgorzej wzajemne relacje postrzegano w listopadzie 2012 roku, kiedy to jedynie niespełna co trzeci respondent (32%) uważał je za dobre. W kolejnych latach oceny stopniowo się poprawiały, przy czym zmiany odnotowane w październiku roku 2020 i w kwietniu br. są bardzo wyraźne. W efekcie obecnie aż o 21 punktów procentowych więcej badanych niż w lipcu 2019 roku uważa stosunki polsko-amerykańskie za dobre. Od rozpoczęcia transformacji ustrojowej w Polsce respondenci oceniający je negatywnie byli w zdecydowanej mniejszości, a spadek lub wzrost odsetka ocen pozytywnych wiązał się przede wszystkim z odpowiednim wzrostem lub spadkiem oceniających je jako „ani dobre, ani złe”.

Niemal dwie trzecie badanych przyznaje (63%), że oni sami lub inne osoby z ich gospodarstwa domowego pomagają uchodźcom z Ukrainy. Najczęściej jest to pomoc materialna i finansowa. Trzy czwarte ankietowanych, którzy zadeklarowali, że ich gospodarstwo domowe pomaga uchodźcom, mówi o przekazywaniu rzeczy (75%), takich jak ubrania, artykuły higieniczne czy żywność, a około sześciu na dziesięciu – o przekazywaniu pieniędzy (59%). Inne formy pomocy oparte na bezpośrednim zaangażowaniu są mniej rozpowszechnione. Zaliczają się do nich: organizacja zbiórek i innych akcji pomocowych (12%), asystowanie w załatwianiu różnych spraw, np. w urzędzie, przychodni, szkole (10%), udostępnienie uchodźcom domu lub mieszkania (8%), przygotowywanie posiłków (6%), praca w charakterze wolontariusza w punkcie recepcyjnym, pobytowym (6%) i przewożenie ludzi z granicy polsko-ukraińskiej (3%).

W stosunku do pomiaru sprzed dwóch lat odnotowaliśmy wyraźne, jednokierunkowe zmiany w zachowywanych przez Polaków praktykach wielkopostnych i wielkanocnych o charakterze religijnym. Znacząco zmniejszyły się odsetki badanych w zakresie każdej z praktyk, o którą pytamy – spadki sięgają od 7 do nawet 15 punktów procentowych. Wciąż najwięcej osób zachowuje post w Wielki Piątek (75%, spadek o 10 punktów), nieco ponad połowa przystępuje do wielkanocnej spowiedzi (54%, spadek o 15 punktów) lub posypuje głowę popiołem w Środę Popielcową (54%, spadek o 12 punktów). Prawie połowa Polaków bierze udział w kościelnych obchodach Triduum Paschalnego (48%, spadek o 10 punktów), a około dwóch piątych uczestniczy w rekolekcjach wielkopostnych (43%, spadek o 8 punktów), nabożeństwie drogi krzyżowej lub gorzkich żalów (43%, spadek o 10 punktów) oraz w rezurekcji (39%, spadek o 7 punktów).

Embargo na surowce energetyczne należy do najbardziej dotkliwych możliwych sankcji na Rosję. Na razie Unia Europejska zatwierdziła zakaz importu rosyjskiego węgla (od sierpnia 2022 roku). Zdecydowanie większe kontrowersje wywołuje wśród państw członkowskich postulat wprowadzenia embarga na rosyjską ropę i gaz. Posunięcie to spotyka się z dość jednoznacznie przychylnym podejściem opinii publicznej w Polsce. Ogółem cztery piąte badanych (80%) popiera blokadę importu rosyjskiego gazu i ropy. Tylko 9% jest przeciwnych temu rozwiązaniu.